పురుష సూక్తము. ఆంధ్రానువాదము. 10 వ (చివరి) భాగము.

ఓం నమో నారాయణాయ.

పురుష సూక్తము (10 వ భాగము)

తస్య ధీరా: పరిజానన్తి యోనిమ్, మరీచీనాం పదమిచ్ఛన్తి వేధస:, యోదేవేభ్య ఆతపతి, యోదేవానాం పురోహిత: పూర్వో యో దేవేభ్యో జాత: నమో రుచాయ బ్రాహ్మయే, రుచం బ్రాహ్మం జనయన్త:, దేవా అగ్రే త దభ్రువన్, యస్త్వైవం బ్రాహ్మణో విద్యాత్, తస్య దేవా అసన్వసే.2

హ్రీశ్చ తే లక్ష్మీశ్చ పత్న్యౌ, అహో రాత్రే పార్శ్వే, నక్షత్రాణి రూపమ్, అశ్వినౌ వ్యాత్తమ్, ఇష్టం మనిషాణ, అముం మనిషాణ, సర్వ మనిషాణ.

ప్రతిపదార్థము:-

ధీరా: = జ్ఞానులు

తస్య = ఆ ప్రజాపతియొక్క

యోనిం = స్వరూపమును

పరిజానన్తి = తెలిసికొనుచున్నారు

వేధస: = బ్రహ్మలు

మరీచినామ్ = మరీచి మొదలైన వారి యొక్క

పదమ్ = స్థానమును

ఇచ్ఛంతి  =  కోరుచున్నారు.

య: = ఏ పరమేశ్వరుఁడు

దేవేభ్య: = దేవతల కొఱకు

ఆతపతి = అంతటఁ బ్రకాశించుచున్నాఁడో

య: = ఎవఁడు?

దేవానాం = దేవతలకు

పురోహిత: = ముందఱ హితమును జేయువాఁడో

య: = ఎవఁడు

దేవేభ్య: = దేవతలకంటె

పూర్వ: = మొదటివాఁడై

జాత: = పుట్టెనో (అటువంటి)

రుచాయ = స్వయం ప్రకాశమైన

బ్రాహ్మయే = పరబ్రహ్మ రూపమునకుఁగాను

నమ: = నమస్కారము.

దేవా: = సమస్త దేవతలును

అగ్రే = సృష్ట్యాదియందు

తత్ = ఆ బ్రహ్మ తత్వమును గుఱించి,

(సంబుద్ధ్య = సంబోధించి)

అభ్రువన్ = పలికిరి.

హే పరమాత్మాన్ = ఓ స్వామీ!

య: = ఏ

బ్రాహ్మణ: = బ్రాహ్మణుఁడు

ఏవం = ఈ ముందు చెప్పిన ప్రకారము

విద్యాత్ = తెలిసికొనునో

తస్య = ఆ బ్రహ్మకు

దేవా: = సమస్త దేవతలు

వశే ఆసన్ = స్వాధీనమం దుండిరి.

హ్రీ: = లజ్జాభిమానిని యగు దేవతయును

లక్ష్మీశ్చ = ఐశ్వర్యాభిమానిని యగు దేవతయును

తే = నీకు

పత్నౌ = భార్యలు.

అహోరాత్రే = రేయుం బవళ్ళు

పార్శ్వే = పార్శ్వద్వయ స్థానీయములు.

నక్షత్రాణి = నక్షత్రములు

రూపం = శరీరము.

అశ్వినౌ = అశ్వినీ దేవతలు

వ్యాత్తం = తెఱవఁ బడిన ముఖము. (అట్టి విరాట్టూ!)

ఇష్టం = మేము కోరు దానిని

మనిషాణ = ఇమ్ము.

అముమ్ = ఈ ఆత్మ బోధను

మనిషాణ = ఇమ్ము.

సర్వం = ఐహికాముష్మిక రూపమైన సమస్తేష్టమును

మనిషాణ = ఇమ్ము.

దండాన్వయము:-

జ్ఞానులు ఆ ప్రజాపతియొక్క స్వరూపమును తెలిసికొనుచున్నారు.బ్రహ్మలు మరీచి మొదలైన వారి యొక్క స్థానమును కోరుచున్నారు. ఏ పరమేశ్వరుఁడు దేవతల కొఱకు అంతటఁ బ్రకాశించుచున్నాఁడో,  ఎవఁడు? దేవతలకు ముందఱ హితమును జేయువాఁడో ఎవఁడు దేవతలకంటె మొదటివాఁడై పుట్టెనో(అటువంటి) స్వయం ప్రకాశమైన పరబ్రహ్మ రూపమునకుఁగాను నమస్కారము..సమస్త దేవతలును సృష్ట్యాదియందు  ఆ బ్రహ్మ తత్వమును గుఱించి,

(సంబోధించి) పలికిరి.ఓ స్వామీ! ఏ బ్రాహ్మణుఁడు ఈ ముందు చెప్పిన ప్రకారము తెలిసికొనునో ఆ బ్రహ్మకు సమస్త దేవతలు స్వాధీనమందుండిరి. లజ్జాభిమానిని యగుదేవతయును ఐశ్వర్యాభిమానిని యగు దేవతయును నీకు

భార్యలు. రాత్రింబవళ్ళు పార్శ్వద్వయ స్థానీయములు. నక్షత్రములు శరీరము. అశ్వినీ దేవతలు తెఱవఁ బడిన ముఖము(అట్టి విరాట్టూ) మేము కోరు దానిని ఇమ్ము. ఈ ఆత్మ బోధను ఇమ్ము.ఐహికాముష్మిక రూపమైన సమస్తేష్టమును ఇమ్ము.

సీ:-

జ్ఞానుల్ ప్రజాపతి సద్రూపమెఱుఁగుదు 

ర్బ్రాహ్మల్మరీచాది పదవు లడుగు.

ఎవఁడుదేవతలకై యినుని ప్రకాశుఁడౌన్ 

దేవ హితముఁజేయు దేవుఁడెవఁడొ

దేవతలకు మున్నె దీపించెనెవ్వఁడో 

యట్టి ప్రకాశున కంజలింతు.

దేవతలెల్లరు  దివ్య తత్వమరయ 

సృష్ట్యాదినె పలికె సృష్టి ప్రభుని.

స్వామి ! యే బ్రాహ్మఁడీ సకలమ్ము నెఱుఁగును,

దివ్యు నాతనిఁ జేరు దేవతలును.

హ్రీయు శ్రీయును భార్య లై యలర్చును నిన్ను,

రాత్రియు పవలు పార్శ్వములు నీకు.

గీ:-

తార లెల్లను నీదు శరీరమయ్య!

అశ్వినుల కనుచు వికసితా! విరాట్టు!

ఇమ్ము కోరిన దానిని. ఇమ్ము బోధ!.

ఐహికాముష్మికములెల్ల యరసి యిమ్ము.

వివరణ:-

జ్ఞానులు యోగముచే  నిరోధింపఁ బడిన ఇంద్రియములు గలవారై ఆ ప్రజాపతి యొక్కనిజ రూపమును యెఱుఁగు చున్నారు. బ్రహ్మలు ప్రజాపతి యొక్క , ఆ స్వరూపముచే నియమించు వారలై మరీచి మొదలగు వారి స్థానమును గోరు చున్నారు. ఏ పరమాత్మ దేవతలకు గాను సర్వత్ర ప్రకాశించుచు ఆ దేవతలకు దేవత్వము సిద్ధించుటకు వారి మనస్సులలో చైతన్య రూపమునఁ బ్రవేశించి ఆవిర్భవించు చున్నాఁడో ఎవఁడు దేవతల గురువగు బృహస్పతి అయెనో, ఎవఁడు దేవతలకన్నా పూర్వుఁడగు హిరణ్య గర్భుఁడో, అట్టి పరబ్రహ్మ స్వరూపమునకు నమస్కార మగుఁ గాక. దేవత లందరును బ్రహ్మ సంబంధమైన చైతన్యమును జ్ఞానముచే నుద్భవింపఁజేయుచు ఆ పరబ్రహ్మ తత్వమును సంబోధించి, ఓ పరమాత్మా! ఏ బ్రాహ్మణుఁడు, మరలజన్మించి నిన్నే విధి ప్రకారము తెలియునో అట్టి బ్రహ్మ వేత్తకు ఎల్ల దేవతలును స్వాధీను లగుచున్నారు. వాఁడే తానా దేవతలకెల్లఱకును అంతర్యామి యగు పరమాత్మ యగుచున్నాఁడు.  ఓ పరమాత్మా! లజ్జాభిమానిని యగు దేవతయును, ఐశ్వర్యాభిమానిని యగు దేవతయును నీ భార్యలు. రాత్రింబవళ్ళే నీ పార్శ్వములు. ఆకాశమందలి నక్షత్రములు నీ రూపము. అస్వినీ దేవతలే నీ ముఖము. అట్టి విరాట్ పురుషుఁడా! మేము కోరు జ్ఞానము నిమ్ము. ఈ ప్రపంచమునందలి సంపదలన్నిటినీ యిమ్ము.ఐహికాముష్మికమైన సమస్తమును దయచేయుము. ఇది 10 వ భాగము. సమాప్తము.

పురుష సూక్తము ముగిసెను.

ఓం తత్సత్. 

జైహింద్.

Print this post