ఇష్ఠన్ ప్రత్యయాంతాలు.....వర్ధమాన అవధానకవులకుపయోగించే క్రొత్తప్రయోగాలు.....బ్రహ్మశ్రీ ధూళిపాళ మహాదేవమణి .

 🌹వర్ధమాన అవధానకవులకుపయోగించే క్రొత్తప్రయోగాలు 🌹

         🌹  ఇష్ఠన్ ప్రత్యయాంతాలు 🌹

సంస్కృత పాణినీయంలో తద్ధిత ప్రకరణంలో కొన్ని ఇష్ఠన్.ప్రత్యయాంతాలైన విశేష శబ్దాలు చెప్పబడ్డాయి.అట్టిచోట్ల  ప్రాతిపదిక వేరూ పరిణిష్ఠిత రూపం వేరుగానూ ఉంటాయి.వానిని వర్ధమాన కవుల ఉపయోగార్థం  ఇక్కడ అందిస్తున్నాను.

పాణినీయం ప్రాగివీయ ప్రకరణం లో 🔺 అతిశాయనే తమబిష్ఠనౌ 🔺అని తమ , ఇష్ఠన్ ప్రత్యయాలు చెప్పబడ్డాయి.అతిశాయనం అంటే ఉత్కర్ష ,అధికంగా ,మిక్కిలి అని అర్థాలు.

ఉదా. అతిశయేన లఘుః = లఘుతమః , లఘిష్ఠః. పటిష్ఠః .ఈప్రత్యయాలు సాధారణంగా స్వార్థంలో అన్ని ప్రాతిపదికల మీదా ఉన్న అర్థమే మరింత ఉత్కర్షగా చెప్పలసి వస్తే వస్తాయి..అలావచ్చినప్పుడు ప్రాతిపదికు టిలోపం వస్తుంది. అందుకే "లఘు +ఇష్ఠ అనిఉండగా" ఘు"లోని ఉకారం లోపించింది.

కొన్నిచోట్ల ఇష్ఠన్ వచ్చినతరువాత కూడా మరింత ఉత్కర్ష కోసం తమ ప్రత్యయం కూడాచేసారు మనపెద్దలు.🥀ఉదా. శ్రేష్ఠతమః . 🥀

వీనిని ప్రయోగ ప్రమాణాలననుసరించి మనం ప్రయోగించడం మంచిది.

అయితే కొన్ని ప్రాతిపదికలకు ఇష్ఠన్ వచ్చినప్పుడు అనేక విశేషాలు రావడంతో తిరిగి 

 " *ప్రియ స్థిర స్ఫిరౌరు......"(  6 . 4 .157 ) మున్నగువిధంగా విశేషమైన సూత్రంచెప్పారు పాణిని మహర్షి.అవి పరిశీలించి తెలుసుకొందాం.

🌷1. ప్రేష్ఠః 🌷ప్రియ శబ్దానికి మిక్కిలి ఇష్టమైనవాడు అన్న అర్థం లో "ప్రియ + ఇష్ఠ = ప్రేష్ఠః 

2.🥀  స్థిర  + ఇష్ఠ = స్థేష్ఠః = మిక్కిలి స్థిరమైన.

3🥀  స్ఫిర+ ఇష్ఠ = స్ఫేష్ఠః = ప్రచురమైన . 

4🥀 ఉరు +ఇష్ఠ =  వరిష్ఠః . మిక్కిలి గొప్పవాడు.

5🥀 బహుళ +ఇష్ఠన్ "= అతిశయేన బహుళః.

       బంహిష్ఠః .= మిక్కిలి వృద్ధి పొందిన.

6🥀 గురు + ఇష్ఠన్ = గరిష్ఠః ."= మిక్కిలి గురువైన

7🥀వృద్ధ + ఇష్ఠన్ = వర్షిష్ఠః ""=మిక్కిలి వృద్ధుడు.

8🥀 తృప + ఇష్ఠన్.= త్రపిష్ఠః = మిక్కిలి సిగ్గుపడ్డం.

9.🥀దీర్ఘ + ఇష్ఠ = ద్రాఘిష్ఠః .మిక్కిలి పొడవైన.

10🥀బృందారక + ఇష్ఠ = బృందిష్ఠః. బృందారక శబ్దానికి "బృంద" అన్న ఆదేశం వచ్చింది.

11🥀 శ్రేష్ఠః . అతిశయేన ప్రశస్యః.మిక్కిలి ప్రశంసింప దగినవాడు.

 ఇలా ప్రయోగసిద్ధాలైన  అనేక క్రొత్తప్రయోగాలు మూడులింగాల్లోనూ కవులు సేవించవచ్చు. 

🥀 ధూళిపాళ మహాదేవమణి 🥀

Print this post