శ్రీ అనంత భాస్కర శతకము సమీక్ష. చింతా రామ కృష్ణా రావు.

జైశ్రీరామ్.

అభినందన మందారం.

చింతా రామ కృష్ణా రావు.

శ్రీ అనంత భాస్కర శతక కర్త శ్రీ నారుమంచి అనంత కృష్ణ గారు నాకు సుపరిచితులు. ఈ శతకముకంటే ముందు వీరు 168 శ్లోకములతో గురుసహస్ర నామావళిని,

"లలిత పదముల మది లలిత గొలుతు" అనే మకుటముతో ఒక శతకము, "వరసిద్ధి వినాయక భక్త పాలకా" అనే మకుటముతో ఒకశతకము రచించి యుండిరి. ఈవిషయమును శ్రీ అనంత భాస్కర శతకమున103 వ పద్యమున కవియే చెప్పిరి. వీరి శతకరాజములు ఆంధ్రామృతము http://andhraamrutham.blogspot.com అనుబ్లాగున ప్రచురింపఁబడి పాఠకుల మన్ననలందుకొన్నవి. వీరు పద్య రచనలో స్థిత ప్రజ్ఞులు. ఐహికమగు రచనా వ్యాసంగముతో ఆముష్మికమును సాధించుటకు వీరుచేయుచున్న ప్రయత్నము వీరి రచనలో గోచరించును. ఐహిక వాంఛా దూరులై పరమాత్మతో తాదాత్మ్యమయి పరమాత్మకు వీరు చేసుకొనుచున్న విన్నపము ప్రత్యక్షరసత్యమై శతక బద్ధమైయున్నది.

శ్లో: ఆరోగ్యం భాస్కరాదిచ్ఛేత్ - శ్రియమిచ్ఛేద్ధుతాశనాత్.

జ్ఞానం మహేశ్వరాదిచ్ఛేత్. - మోక్షమిచ్ఛేత్ జనార్దనాత్.

అని ఆర్యోక్తి. ఇందలి సత్యగ్రాహకులైన మారద వెంకయ్య కవి మున్నగు వారు భాస్కర శతకాది నామములతో సూర్యు సంబంధమైన పెక్కు శతకములు విరచించిధన్యజీవులైరి. అందు మారద వెంకయ్య కవి కృత భాస్కర శతకము దృష్టాంతాలంకారాలంకృతమై యున్నందున నేటికినీ ప్రజల నాల్కలపై నానుచుండుట విశేషము. ఈనాటి మన కవి అనంత కృష్ణ గారు కూడా తనకు గల అపార కవితా ప్రాభవముతో చిత్ర , బంధ, నామ గోపనాది చిత్ర కవితా వైచిత్రీ ప్రాభవముతో శతకము మొత్తము వ్రాయుసమర్ధులయ్యును, భక్తి భావనాభరితమగు సీసములను వెలయించుచు అటనట కొన్ని పద్యములలో తనకు గల చిత్ర కవితాసక్తికి మచ్చు తునకలుగా వ్రాసి, భక్తులమనములతోఁ బాటు కవితానురక్తులగు మహా కవుల హృదయములను సహితము చూఱకొనిరి.

శ్రీ కారముతో నారంభించిన యీ శతకము సీస సంభరితము కాగా సీసాంతమునుండు తేట గీతిలో చివరి రెండు పాదములందు మకుటమునుంచిరి.

భాస్కరాదిత్య ! ఘృణి సంజ్ఞ! భక్త వరద!

దివసకర! వరేణ్య ! సవితా! తిగ్మ కిరణ!

ఈ మకుటమునందు ఆ సూర్య భగవానుని నామములు తప్ప మరొకటి లేకుండుట గమనించినచో ఈ కవికి గల భక్తి తత్పరత వ్యక్తము కాక మానదు.

ఈ లోకము యొక్క సృష్టి, స్థితి, లయలకు మూలము బ్రహ్మ, విష్ణు, మహేశ్వరులు కాగా ఆ మూడు మూర్తుల ప్రత్యక్ష సాక్షి సూర్యభగవానుఁడే.

శ్లో: ఉదయం బ్రహ్మ స్వరూపం - మధ్యాహ్నంచ మహేశ్వరం,

సాయంకాలే సదా విష్ణుం - త్రిమూర్తిశ్చ దివాకరః . అని ఆర్యోక్తి.

మనకవి ఇందలి సత్య గ్రహణ పారీణుఁడగుటను చేసి

రెండవ పద్యములో ఈ విషయమును సోదాహరణముగా వివరించి, "మూడు మూర్తులు నీవైన మూల పురుష - నిజము నెఱుఁగంగ మనసార నిన్ను కొలుతు"అని తెలిపి యున్నారు. కవిగా తాను తరించుటయే కాక తన పుత్ర పౌత్ర, బాంధవాది భక్త జనుల నామములనంతర్లీనముగా విరచించి పరమాత్మతో సీసములలోముచ్చటించుట చూచినచో ఎట్టివారికైనా అబ్బురము కలుగక మానదు. 8 వ, 13 వ, 49 వ పద్యములలో "సరోజ - శర్మ - అనంత - వనజ - కౌశిక్ - శృత కీర్తి - అపర్ణ -రఘురాం - కుమారి - పాండు - గీత - భరద్వాజ - కశ్యప - హాసిని - సహస్ర కౌముది " మున్నుగా కల వారి బంధువుల నామములు మనము గమనించ వచ్చును.

వీరు రచించిన సాధారణమగు సీసములలో అసాధారణ మగు "ఘృణి సూర్య ఆదిత్య ఓం" అనే పదముల సమాహారము "మూల శక్తి" గా కనపడునట్లు చేసెను..6 వపద్యము దీనికి నిదర్శనము.

ఈ కవి గర్భ కవితా ధురీణుఁడనుటకు ఈ క్రింది పద్యమే తార్కాణము. గమనింపుడు.

సీ: మాయను జిక్కుట మది నూహ జేయగా - రానిది తగులగ రాదనంచు

వారింప శక్యమే, వాక్కున పల్కుటె - టుల, నిశ్చల గతులన్ గలుగు టెటుల

దాయక తెల్పుము తదుపాసనా సుసా - ధ్యమ్మది చెందగ నెమ్మది గొన

నీ యనుకంపయౌ నిర్గుణ సత్యము - తృటినందెడివిధమున్ తెలియనెంతు

గీ: ఆటుపోటులఁ జిక్కక నటునిటులను - బారక గమనమాగని బాట జూపు

భాస్కరాదిత్య ఘృణి సంజ్ఞ భక్త వరద - దివసకర వరేణ్య సవితా తిగ్మ కిరణ 14

ఈ పద్యమును పఠించునెడ మనకు సీసముగనే తోచును కాని ఇందు ఒక కంద పద్యము గర్భితమై యున్నదను విషయము చెప్పిన గాని తెలియదు.

ఇందలి కంద పద్యమును గమనింపుడు.

సీస గర్భస్థ కందము:

మది నూహ జేయగారా

నిది వాక్కున పల్కుటెటుల, నిశ్చల గతులన్

తదుపాసనా సుసాధ్య

మ్మది నిర్గుణ సత్యము తృటినందెడివిధమున్.

పద్య రచనమున పారమంటిన కవులు చేయు ప్రక్రియ చిత్ర కవిత యని కవిత్వ తత్వ వేత్తల భావన. అక్షర నియమమును బట్టి (1)ఏకాక్షర చిత్రము - (2)ద్వ్యక్షర చిత్రము - (3)త్ర్యక్షర చిత్రము - (4)చతురక్షర చిత్రము అను నాల్గు ప్రక్రియలను మన కవి నాలుగు పాదములందు చూపియున్నారు.

సీ: నేను నేనను నేను నేనని నేననన్ - నేనన్న నేనన్న నిన్ను నిన్నె(1)

నా మనమన్న నీ నామమ్మనిన్ నమ్ము - నీ నామ మననమ్ము నెమ్మి నిమ్ము(2)

సుమ సమానము మానసమనుమానము మాని - నా మనో సుమమాసన మనుమన్న(3)

నీ యెద దాగని నీ దయ నేగొందు - నాదగు నయ్యది నాదెయందు(4)

గీ: వేనవేల మాటలవేల వేడికొందు - నెల్ల వేళల నుండు నా యుల్లమందు

భాస్కరాదిత్య ఘృణి సంజ్ఞ భక్త వరద - దివసకర వరేణ్య సవితా తిగ్మ కిరణ 85

చిత్ర బంధ రచనా దక్షులయిన మన కవి 100 వ పద్యముగా రథ బంధ సీసమును రచించెను. అందు కవి నామము - గ్రంథ నామము నిక్షేపించుటను వీరికి గల చిత్ర కవితాపాటవమునకు తార్కాణముగా చెప్ప వచ్చును. గమనింపుడు.

రథ బంధమున మధ్య నిలువు " అనంత కృష్ణ భాస్కర శతకము" అని వచ్చును.

సీ: అవునంతియే గీతలన్నియు స్వీయాకృ - తిం దప్పి యే మృగతృష్ణ వెంట

పరువెత్తి సోలక భాసుర పరిపూర్ణ - నిరుపమహస్కర నియతి నిల్పు

శుభచిహ్న సారమై శోభావహమ్ములై - నిల్చు శక్తిని పొంద నీదగు దయ

తప్ప యితరమెద దలప కన్పట్టదు - ముఖ్య గుణమటుల ముఖము పైన

గీ: ముచ్చట నుదుట వ్రాయక మునుపు దేవ - నతులు గొని సమ్మతిని జూపుమతులితముగ

భాస్కరాదిత్య ఘృణి సంజ్ఞ భక్త వరద - దివసకర వరేణ్య సవితా తిగ్మ కిరణ 100

అనంతుఁడగు ఆ దినకరుఁడే అనంతుఁడయ్యెనో యేమో గాని, అనంత కృష్ణ కవి మాటల మేళనమునందు కూడా దినకర మంత్రమునే ప్రభవింప జేసినారు.23 వ పద్యమునగల వీటిని గమనింపుడు.

అందిన కరమందుకొందనిన్ - పొందిన కరదీప - కుందిన కరవాల - భయమొందిన కరణి.

ఈ కవి కవితా భేషజము ఈ క్రింది పద్యము వలన తెల్లమగుచున్నది. "దారిద్ర్య దుఃఖాలు దరిదాపులకు రావు" అని భరోసా యిచ్చుచూ, అందులకు ఏమి చేయవలెనో ఈ క్రింది పద్యమున వివరించిరి. చూడుడు.

సీ: రాగి చెంబెడు నీట రక్త చందనముంచి - ఎర్ర గన్నేరులనెంచి యుంచి

దూర్వాంకురములుంచి తోడునక్షతలుంచి - కుదురుగా చేపట్టి నుదురుకాన్చి

మోకాళ్ళ పై నిల్చి ముదమార నిను తల్చి - హంసాది నామాల నర్ఘ్యమీయ

దారిద్ర్య దుఃఖాలు దరిదాపులకు రావు - వాని జేరగలేవు వ్యాధులసలు

గీ: నీటితో పూజించ మురిసి కన్నీటినంత - చేత తుడిచెడి నిను గొల్తు చేతులెత్తి

భాస్కరాదిత్య ఘృణి సంజ్ఞ భక్త వరద - దివసకర వరేణ్య సవితా తిగ్మ కిరణ 79