భాస్కర శతకము - మారద వెంకయ్య

జైశ్రీరామ్

భాస్కర శతకము
భాస్కర శతకము రచించినది. మారయ మారద వెంకయ్య కవి. ఇతఁడు 1550-1650 కాలంలో శ్రీకాకుళం, విశాఖపట్నం ప్రాంతంలో నివశించిన కళింగ కవి. ఆ ప్రాతంలో ఉన్న అరసవిల్లి సూర్యదేవాలయంలోని సూర్యభగవానుడిని సంబోధిస్తూ భాస్కర శతకము వ్రాసెను. అందులోని నీతి బోధలవలన, కవిత్వ సౌందర్యము వలన ఈ శతకము మిక్కిలి ప్రాచుర్యము. పొందినది. దృష్టాంతాలంకారములు మెండుగా వాడిన మొదటి శతకాలలో ఇది ఒకటి అని విమర్శకుల అభిప్రాయము. ప్రతి విషయాన్నీ చక్కని పోలికతో ఈ కవి వర్ణించెను. ఇక చదవండి. 

అడిగిన యట్టి యాచకుల యాశ లెఱుంగక లోభవర్తియై
కడపిన ధర్మ దేవత యొకానొకయప్పుడు నీదువాని కె
య్యెడల నదెట్లు పాలు తమికిచ్చునె యెచ్చటనైన లేగలన్
గుడువఁగ నీనిచో గెరలి గోవులు తన్నునుగాక భాస్కరా. 1

అంగన నమ్మరాదు తనయంకకు రాని మహాబలాఢ్యు వే
భంగుల మాయలొడ్డి చెఱుపం దలపెట్టు, వివేకియైన సా
రంగ ధరుం బదంబులు గోయగ జేసె దొల్లిచి
త్రాంగి యనేకముల్ నుడువరాని కుయుక్తులుపన్ని భాస్కరా. 2

అదను దలంచికూర్చి ప్రజ నాదర మొప్ప విభుండు కోరినన్
గదిసి పదార్థ మిత్తు రటు కానక వేగమె కొట్టి తెండనన్
మొదటికి మోసమౌ బొదుగు మూలము గోసిన బాలు గల్గునే
పిదికిన గాక భూమి బశు బృందము నెవ్వరికైన భాస్కరా. 3

ఆదరమింత లేక నరుఁడాత్మబలోన్నతి మంచివారికిన్
భేదము చేయటం దనదు పేర్మికి గీడగు మూలమెట్లమ
ర్యాద హిరణ్యపూర్వకశిపన్ దనుజుండు గుణాడ్యుడైన ప్ర
హ్లాదున కెగ్గుజేసి ప్రళయంబును బొందడెమున్ను భాస్కరా. 4

ఈజగమందు దామమనుజుడెంతమహాత్మకు డైన దైవమా
తేజము తప్ప జూచునెడె ద్రిమ్మరికోల్బన న్మహా
రాజకుమారుడైన రఘురాముడు గాల్నడ గాయలాకులున్
భోజనమై తగన్వనికి బోయి చరింపడె మున్ను భాస్కరా. 5

ఉరుగుణవంతుడొర్లు దనుకొండపకారము సేయునప్పుడున్
బరహితమే యొనర్చు నొక పట్టున నైనను గీడు సేయగా
నెఱుగడు. నిక్క మేకద. యదెట్లన గవ్వముబట్టియెంతయున్
దరువగ జొచ్చినం బెరుగు తాలిమినీయదె వెన్న భాస్కరా. 6

ఊరక సజ్జనుం డొదిగియుండిన నైన దురాత్మకుండు ని
ష్కారణ మోర్వలేక యపకారముచేయుట వాని విధ్యగా
చీరలు నూఱుటంకములు చేసెడివైనను బెట్టె నుండగా
జేరి చినింగి పోగొఱుకు చిమ్మట కేమి ఫలంబు భాస్కరా. 7

ఏగతి బాటుపడ్డ గలదే భువి నల్పునకున్ సమగ్రతా
భోగము భాగ్యరేఖగల పుణ్యునకుం బలె? భూపరిత్వనం
యోగమదేభకుంభ యుగశోత్ధిత మాంసము నక్కకూనకే
లాగు ఘుటించు సింహము దలంచిన జేకురుగాక భాస్కరా. 8

ఒక్కడెచాలు నిశ్చలబలోన్నతుడెంతటికార్యమైన దా
జక్క నొనర్ప గౌరవు లసంఖ్యలు పుట్టినధేనుకోటులం
జిక్కగనీక తత్ ప్రబల సేన ననేక శిలీముఖంబులన్
మొక్కపడంగ జేసి తుదముట్టడె యొక్క కిరీటి భాస్కరా. 9

కానగ చేర బోల దతికర్ముఁడు నమ్మిన లెన్ని చేసినం
దానదినమ్మి వానికడ డాయగ బోయిన హానివచ్చున
చ్చో నది యెట్లనం గొరకు చూపుచు నొడిన బోను మేలుగా
బోనని కాన కాసపడి పోవును గూలదె కొక్కు భాస్కరా. 10

కారణమైన కర్మములు కాక దిగంబడ వెన్ని గొందులం
దూఱిన నెంతవారలకు, దొల్లి పరీక్షితు శాపభీతుడై
వారధినొప్పు నుప్పరిగపై బదిలంబుగ దాగియుండినం
గ్రూర బుజంగ దంత హతి గూలడె లోకులె`రుంగ భాస్కరా. 11

ఒక్కడు మాంసమిచ్చె మఱి యొక్కడు చర్మము గోసి యిచ్చె వే
ఱోక్కరు డస్ధి నిచ్చె నిక నొక్కడు ప్రాణములిచ్చె వీరిలో
నొక్క నిపట్టునన్ బ్రదుక నోపక యిచ్చిరొ?  కీర్తి కిచ్చిరో?
చక్కగ జూడు మంత్రి కుల సంభవ! రాయన మంత్రి భాస్కరా! 12

సన్నుత కార్యదక్షు డొకచాయ నిజప్రభ యప్రకాశమై
యున్నపుడైన లోకులకు నొండొక మేలొనరించు సత్వసం
పన్నుడు భీము డా ద్విజుల ప్రాణము కావడె ఏక చక్రమం
దెన్నికగా బకాసురుని నేపున రూపడగించి భాస్కరా! 13

అవని విభుండు నేరుపరియై చరియించిన గొల్పువార లె
ట్లవగుణులైన నేమి పనులన్నియు జేకుఱు వారిచేతనే
ప్రవిమల నీతిశాలియగు రాముని కార్యము మర్కటంబులే
దవిలి యొనర్పవే? జలధి దాటి సురారుల ద్రుంచి భాస్కరా! 14

వంచన యింతలేక యెటువంటి మహాత్ములనాశ్రయించినన్
గొంచమె కాని మేలు సమగూడ దదృష్టము లేనివారికిన్
సంచితబుద్ధి బ్రహ్మ ననిశంబును వీపున మోచునట్టిరా
యంచకు దమ్మితూండ్లు దిననాయెగదా ఫలమేమి భాస్కరా! 15

అతిగుణహీనలోభికి బ దార్థము గల్గిన, లేక యుండినన్
మితముగగాని కల్మిగల మీదటనైన భుజింపడింపుగా
సతమని నమ్ము దేహమును సంపద. నేఱులు నిండి పాఱినన్
గతుకగజూచు గుక్క తన కట్టడమీఱక యెందు భాస్కరా! 16

అనఘునికైన జేకుఱు ననర్హుని గూడి చరించినంతలో
మన మెరియంగ నప్పు డవ మానము, కీడు ధరిత్రియందు; నే
యనువుననైన దప్పవు; య దార్థము; తానది యెట్టు లన్నచో
నినుమునుగూర్చి యగ్నినల యింపదె సమ్మెట పెట్టు? భాస్కరా! 17

ఆరయ నెంత నేరుపరి యై చరియించిన వాని దాపునన్
గౌరవ మొప్పగూర్చునుప కారి మనుష్యుడు లేక మేలు చే
కూర; దదెట్లు? హత్తుగడ గూడునె? చూడబదాఱువన్నె బం
గారములోన నైన వెలి గారము కూడకయున్న? భాస్కరా! 18

ఈ క్షితి నర్థకాంక్ష మది నెప్పుడు పాయక లోకులెల్ల సం
రక్షకుడైన సత్ప్రభుని రాకలు గోరుదు రెందు జంద్రికా
పేక్ష జెలంగి చంద్రుడుద యించు విధంబునకై చకోరపుం
బక్షులు చూడవే యెదు రపార ముదంబును బూని భాస్కరా! 19

ఉరుకరుణాయుతుండు సమ యోచిత మాత్మదలంచి యుగ్రవా
క్పరుషత జూపినన్ ఫలము గల్గుట తధ్యముగాదె యంబుదం
బుఱిమినయంతనే కురియ కుండునె వర్షము లోకరక్షణ
స్థిరతర పౌరుషంబున నశేషజనంబు లెఱుంగ భాస్కరా! 20

ఎట్టుగ బాటుపడ్డ నొక యించుక ప్రాప్తము లేక వస్తువుల్
పట్టుపడంగ నేరవు ని బద్ది సురావళిగూడి రాక్షసుల్
గట్టు పెకల్చి పాల్కడలి గవ్వముచేసి మధించి రంతయున్
వెట్టియెకగాక యేమనుభ వించిరి వా రమృతంబు భాస్కరా! 21

కట్టడ యైనయట్టి నిజ కర్మము చుట్టుచువచ్చి యేగతిం
బెట్టునొ? పెట్టినట్లనుభ వింపక తీఱదు: కాళ్ళు మీదుగా
గిట్టక వ్రేలుడంచు దల క్రిందుగ గట్టిరె యెవ్వరైన నా
చెట్టున గబ్బిలంబులకు జేసిన కర్మము గాక భాస్కరా! 22

కానిప్రయోజనంబు సమ కట్టదు తా భునినెంత విద్యవా
డైనను దొడ్డరాజుకొడు కైన నదెట్లు? మహేశుపట్టి వి
ద్యానిధి సర్వవిద్యలకు దానె గురుండు వినాయకుండు దా
నేను గురీతి నుండియు న దేమిటి కాడడు పెండ్లి? భాస్కరా! 23

క్రూరమనస్కులౌ పతుల గొల్చి వసించిన మంచివారికిన్
వారిగుణంబె పట్టి చెడు వర్తన వాటిలు మాధురీ జలో
దారలు గౌతమీముఖమ హానదు లంబుధి గూడినంతనే
క్షారముజెందవే? మొదలి కట్టడలన్నియు దప్పి భాస్కరా! 24

గిట్టుట కేడ గట్టడ లి ఖించిన నచ్చటగాని యొండుచో
బుట్టదు చావు జానువుల పున్కల నూడిచి కాశి జావ గా
ల్గట్టిన శూద్రకున్ భ్రమల గప్పుచు దద్విధి గుర్రమౌచు నా
పట్టునగొంచు మఱ్ఱికడ బ్రాణముదీ సెగదయ్య భాస్కరా! 25

ఘనబలసత్త్వ మచ్చుపడ గల్గినవానికి హాని లేనిచో
దనదగుసత్త్వమే చెఱుచు దన్ను నదెట్లన? నీరు మిక్కిలిన్
గనుక వసించినన్ జెఱువు కట్టకు సత్త్వము చాలకున్నచో
గనుమలు పెట్టి నట్టనడి గండి తెగంబడకున్నె? భాస్కరా! 26

చంద్రకళావతంసు కృప చాలనినాడు మహాత్ముడైన దా
సాంద్రవిభూతిబాసియొక జాతివిహీనునిగోల్చియుంట యో
గీంద్ర నుతాంఘ్రిపద్మ మతి హీనత నందుట కాదుగా; హరి
శ్చంద్రుడువీరబాహుని ని జంబుగగొల్వడెనాడు? భాస్కరా! 27

చదువది యెంత కల్గిన ర సజ్ఞత యించుక చాలకున్న నా
చదువు నిరర్థకంబు గుణ సంయుతు లెవ్వరు మెచ్చ రెచ్చటం
బద నుగ మంచికూర నల పాకము చేసిన నైన నందు నిం
పొదవెడు నుప్పులేక రుచి పుట్టంగ నేర్చునటయ్య! భాస్కరా! 28

చేరి బలాధికుండెఱిగి చెప్పిన కార్యము చేయకుండినన్
బారము ముట్టలే డొక నె పంబున దా జెడు నెట్టి ధన్యుడున్
బోరక పాండుపుత్రులకు భూస్థలిభాగము పెట్టుమన్న కం
సారిని గాకుచేసి చెడ డాయెనె కౌరవభర్త? భాస్కరా! 29

చేసిన దుష్ట చేష్టనది చెప్పక నేర్పున గప్పిపుచ్చి తా
మూసినయంతటన్ బయలు ముట్టకయుండ దదెట్లు? రాగిపై
బూసిన బంగరుం జెదరి పోవ గడంగిన నాడునాటికిన్
దాసిన రాగి గానబడదా జనులెల్ల రెఱుంగ! భాస్కరా! 30

తగిలి మదంబుచే నెదిరి దన్ను వెఱుంగక దొడ్డవానితో
బగగొని పోరుటెల్ల నతి పామరుడై చెడు టింతెగాక తా
నెగడి జయింపనేర; డది నిక్కము తప్పదు ధాత్రిలోపలన్
దెగి యొక కొండతోదగరు ఢీ కొని తాకిన నేమి భాస్కరా! 31

తనకు ఫలంబులేదని యె దం దలపోయడు కీర్తిగోరు నా
ఘనగుణశాలి లోకహిత కార్యము మిక్కిలి భారమైన మే
లనుకొని పూను శేషుడు న హస్రముఖంబుల గాలిగ్రోలి తా
ననిశము మోవడే మఱి మ హాభరమైన ధరిత్రి? భాస్కరా! 32

దానపరోపకారగుణ ధన్యత చిత్తములోన నెప్పుడున్
లేని వివేకశూన్యనకు లేములు వచ్చిన వేళ సంపదల్
పూనినవేళ నొక్కసరి పోలును జీకున కర్థరాత్రియం
దైన నధేమి? పట్టపగ లైన నదేమియు లేదు భాస్కరా! 33

నొగిలినవేళ నెంతటి ఘ నుండును దన్నొక రొక్కనేర్పుతో
నగపడి ప్రోదిసేయక త నంతట బల్మికిరాడు నిక్కమే
జగమున నగ్నియైన గడు సన్నగిలంబడియున్న నింధనం
బెగయంగద్రోచియూదక మ ఱెట్లురవుల్కొననేర్చు? భాస్కరా! 34

పండితులైనవారు దిగు వందగ నుండగ నల్పుడొక్కడు
ద్దండత బీఠమెక్కిన బు ధ ప్రకరంబుల కేమి యెగ్గగున్?
గొండొక కోతి చెట్టుకొన కొమ్మల నుండగ గ్రింద గండభే
రుండ మదేభ సింహనికు రుంబము లుండవె చేరి? భాస్కరా! 35

పరహితమైన కార్యమతి భారముతోడిదియైన బూను స
త్పురుషుడు లోకముల్పొగడ బూర్వమునందొక ఱాలవర్షమున్
గురియంగ జొచ్చినన్ గదిసి గొబ్బున గో జనరక్షణార్థమై
గిరి నొక కేల నెత్తెన ట కృష్ణుడు చత్రముభాతి భాస్కరా! 36

పూనిన భాగ్యరేఖ చెడి పోయిన పిమ్మట నెట్టి మానవుం
డైనను వానినెవ్వరు బ్రి యంబున బల్కరు పిల్వరెచ్చటం
దానిది యెట్లొకో? యనినం దధ్యము; పుష్పము వాడి వాసనా
హీనతనొందియున్నయెడ నెవ్వరు ముట్టుదురయ్య! భాస్కరా! 37

ప్రేమనుగూర్చి యల్పునకు బెద్దతనంబును దొడ్డవానికిం
దా మతితుచ్చపుంబని నె దం బరికింపక యీయరాదుగా
వామకరంబుతోడగుడు వం గుడిచేత నపానమార్గముం
దోమగ వచ్చునే? మిగుల దోచని చేతలుగాక! భాస్కరా! 38

బలము తొలగుకాలమున బ్రాభవసంపద లెంతధన్యుండున్
నిలుపుకొనగ నోపడది నిశ్చయ; మర్జునుండీశ్వరాదులం
గెలిచినవాడు బోయలకు గీడ్పడి చూచు గృష్ణభార్యలం
బలుపుర నీయడే నిలువ బట్ట సమర్థుడు గాక భాస్కరా! 39

భూనుతులైన దేవతలు పూర్వము కొందఱు వావివర్తనల్
మాని చరింపరో యనుచు మానవులట్ల చరింపబోల
దంభోనిధులన్నియుందనదు పుక్కిటంబట్టె నగస్త్యుండంచు నా
పూనిక కెవ్వండోపు? నది పూర్వమహత్త్వముసుమ్ము భాస్కరా! 40

భ్రష్టున కర్థవంతులగు బాంధవు లెందఱు గల్గినన్ నిజా
దృష్టములేదు గావున ద రిత్రబాపగ లేరు సత్కృపా
దృష్టిని నిల్పి లోకుల క తిస్థిరసంపద లిచ్చు లక్ష్మి యా
జెష్ట కదేటికిం గలుగ జేయదు తోడనెపుట్టి భాస్కరా! 41

మానవుడాత్మకిష్ట మగు మంచి ప్రయోజన మాచరించుచో
గానక యల్పుడొక్కడది గాదని పల్కిన వానిపల్కుకై
మానగజూడ డాపని స మంచితభోజనవేళ నీగ కా
లూనిన వంటకంబు దిన కుండగ నేర్పగునోటు భాస్కరా! 42

ఊరక వచ్చుచ్బాటుపడ కుండిననైన ఫలం బదృష్ట మే
పారచ్గచ్గల్గువానికిచ్బ్ర యాసము నొందిన దేవదానవుల్
వార లటుండచ్గా నడుమ వచ్చినశౌరికిచ్గల్గెచ్గాదె శృం
గారపుచ్బ్రోవు లక్ష్మియును గౌస్తుభరత్నము, రెండు బాస్కరా! 43

ఉరుబలశాలి నంచుచ్దను నొల్లని యన్య పతివ్రతాంగనా
సురతము గొరెనని కడ సుమ్మది భూతికిచ్ బ్రాణహానియౌ
శివ్రములు గూల రాఘవును చే దశకంఠుచ్డు ద్రుంగిపోవచ్డె
యెఱుచ్గక సీతకాసపడి యిష్టులభృత్యులచ్గూడి భాస్కరా! 44

ఎడపక దుర్జనుం డొరుల కెంతయుచ్గీడొనరించుచ్గాని, యే
యోడలను మేలు సేయచ్డొక, యించుక యైనను: జీడపుర్వు దాచ్
జెడచ్ధిను: నింతెకాక పుడి, సెండు జలల బిడి పెంప నేర్చునే
పొడవగుచున్న పుష్పఫల, భూరుహ మొక్కటినైన? భాస్కరా! 45

ఎడ్డెమనుష్యుచ్డేమెఱుచ్గు, నెన్నిదినంబులు గూడియుండినన్
దొడ్డగుణాధ్యునందుచ్గల, తోరపువర్తనలెల్లచ్ బ్రజ్ఞచ్బే
ర్పడ్డావివేకరీతి: రుచి, పాకము నాలుకగా కెఱుంగునే
తెడ్డది కూరలోచ్ గలయుచ్ గ్రిమ్మరుచుండిన నైన భాస్కరా! 46

ఎప్పుడదృష్టతామహిమ, యించుక పాటిలు, నప్పుడింపు సొ
పొప్పుచు నుండుచ్గాక: యది, యొప్పని పిమ్మట రూపుమాయుచ్గా
నిప్పున నంటియున్న యతి, నిర్మలినాగ్ని గురుప్రకాశముల్
దప్పిన, నట్టిబొగ్గునకుచ్ దా నలు పెంతయుచ్ బుట్టు భాస్కరా! 47

ఏడ ననర్హుచ్ డుండు నట, కేగు ననర్హుచ్డు, ననర్హుచ్డున్నచోచ్
జూడచ్గ నొల్లచ్; డెట్లన, న, శుద్దగుణస్థితి నీచ్గ పూయముచ్
గూడినపుంటిపై నిలువచ్, గోరినయట్టులు నిల్వనేర్చునే
సూడిదచ్బెట్టు నెన్నుదౌటి చొక్కపుచ్ గస్తురిమీద? భాస్కరా! 48

ఏల సమస్తవిద్యల? నొ , కించుక భగ్యము గల్గియుండినన్
జాలు: ననేక మార్గముల , సన్నుతి కెక్కు; నదెట్లొకో యునన్
ఱాలకు నేడ విద్యలు? తి, రంబుక్గ దేవర రూపు చేసినన్
వ్రాలి నమస్కరించి ప్రస, వంబులు పెట్టరె మీచ్ద భాస్కరా! 49

కట్టడచ్దప్పి తాము చెడు, కార్యముచ్ జేయుచు నుండిరేని దోచ్
బుట్టినవారినైన విడి, పోవుట కార్యము; దౌర్మదాంధ్యముం
దొట్టిన రావణాసురుని, తో నెడచ్బాసి విభీషణాఖ్యుచ్ డా
పట్టున రాముచ్ జేరి చిర, పట్టము గట్టుకొనండె! భాస్కరా! 50

కట్టడ లేని కాలమున; గాదు శుభం బొరు లెంతవారు చే

పట్టిన నైన, మర్త్యునకు, భాగ్యము రాదను టెల్ల్యుచ్గల్ల కా;

దెట్టని పల్కినన్ దశర, ధేశ వసిష్టులు టెల్ల్యుచ్ గల్ల కా;

బట్టము కట్ట్యుచ్ గోరి ; రది, పాయక చేకుఱెనోటు; భాస్కరా! 51

కులమున నక్కడక్కడన, కుంఠితధార్మకుచ్ డొక్కచ్డొక్కచ్డే

కలిగెడుచ్గాక, పెంద!రుచుచ్, గల్గచ్గనేరరు; చెట్టుచెట్టునన్

గలుగచ్గ నేర్చునే గొడుగు, కామలు చూడచ్గ నాడనాడ నిం

పలరచ్గనొక్కటొక్కటిన, యంబునచ్జేకుఱుచ్గాక! భాస్కరా! 52

ఘనుచ్డగునట్టివాచ్డు నిజ్, కార్యసముద్దరణార్థమై మహిం

బనివడి యల్పమానవునుచ్, బ్రార్థనచ్జేయుట తప్పుగాదు గా; 

యనఘరచ్ గృష్ణజన్మమున, నా వసుదేవుచ్డు మీచ్దు టెత్తుగాచ్

గనుచ్గొని గాలిగాని కడ, కాళ్ళకు మ్రొక్కచ్డె నాచ్డు భాస్కరా! 53

ఘనుచ్డొకవేళచ్ గీడ్పడినచ్ , గ్రమ్మఱ నాతని లేమి వాపచ్గాచ్

గనుగొన నొక్క సత్పృభువు, గాక నరాధము లోపరెందఱుం;

బెనుచ్జెఱు వెండినట్టితఱిచ్, బెల్లున మేఘుచ్డు గాక, నీటితోచ్

దనుపచ్ దుధారముల్ శతశ, తంబులు చాలునచ్టయ్య భాస్కరా! 54

చక్కచ్దలంపగా విధివ, శంబున నల్పునిచేతనైనచ్దాచ్

జిక్కి యవస్థలం బొరలు, జెప్పచ్గరాని మహాబలాధ్యుచ్డున్;

మిక్కిలి సత్వసంపదల మీఱిన గంధగజంబు మావటీ(చ్

డెక్కియదల్చికొట్టి కుది, యించిన నుండదెయోర్చి? భాస్కరా! 55

చాలచ్విత్రవంశమున, సంజనితుం డగునేని యెట్టి దు

శ్శీలునినైనచ్దత్కుల వి, శేషముచే నొక పుణ్యుచ్డెంతయుం

దాలిమి నుద్ధరించును; సు, ధానిధిచ్ బుట్టచ్గచ్గాదె శంభుచ్దా

హలహలనలంబు గళ, మందు ధరించుట పూని భాస్కరా! 56

తడవచ్గరాదు దుష్టగుణూచ్, దత్వమెఱుంగక; యెవ్వరైన నా

చెడుగుణ మిట్లు వల్వదని, చెప్పినచ్గ్రక్కునచ్గోపచిత్తుచ్డై

కడుదెగచ్జూచుచ్గా, మఱుచ్గచ్, గాగినతైలము నీటిబొట్టుపై(

బడునెడ నాక్షణం బెగసి, బగ్గున మండక యున్నె భాస్కరా! 57

తనకు సదృష్టరేక్ష విశ, దంబుగచ్ గల్గినచ్గాని, లేనిచో

జనునకు నెయ్యెడన్ బరుల, సంపద వల్ల ఫలంబు లేదుగా;

కనుగవ లెస్సచ్దాదెలివి, గల్గినవారికిచ్గాక, గ్రుడ్డికిన్

కనచ్బడు నెట్లు వెన్నెలలు, గాయచ్గ నందొక రూపు భాస్కరా! 58

తాలిమి తోడుతం దగవుచ్, దప్పక నేర్పరియెప్పుదప్పులం

బాలన సేయుచ్గా; కటను, పాయవిహీఉదించయ నేర్చున?

పాలను నీరు వేఱుపఱు, వంగ మరాళ మిఱుంగులోమెఱుంగుచ్ గాని, మా

ర్జాల మెఱుంగునే తదురు, చారురసజ్ఞతచ్ బూన? భాస్కరా! 59

తాలిమితోడచ్ గూరిమిచ్ గృ, తఘ్నున కెయ్యెడ నుత్తమోత్త

ముల్ మే లొనరించిన్ గుణము మిక్కిలి కీడగుచ్; బాముపిల్ల

కున్ పాలిడిపెంచినన్ విషము, పాయచ్గనేర్చునె! దానికో ఱలం

జాలచ్గ నంతకంత కొక, చాయను హెచ్చును గాక భాస్కరా! 60

తెలియని కార్య మెల్లచ్గడ, తేర్చుట కొక్కవివేకిచ్ జేకొనన్

వలయు, నటైన దిద్దుకొనక, వచ్చ్చ్; బ్రయోజన మాంధ్య మేమి

యుంగలుగదు; ఫాలమందుచ్ దుల, కంభిడునప్పుడు చేత నద్ద

మున్ గలిగినచ్ జక్కచ్జేసికొనుచ్, గాదె నరుండదిచూచి భాస్కరా! 61

దక్షుచ్డు లేనియింటికిచ్బ, దార్థము వేఱొకచోట నుండి వే

లక్షలు వచ్చుచుండినచ్బ, లాయనమై చనుచ్, గల్లగాదు; ప్ర

త్యక్షము; వాచ్గులున్ వఱద, లన్నియు వచ్చిన నీరు నిల్చునే,

యక్షయమైన గండి తెగి, నట్టి తటాకములోన భాస్కరా! 62

దానము సేయచ్గోరిన వ, దాన్యున కీయచ్గ శక్తిలేనిచో

నైనచ్బరోపకారమున, కైయొక దిక్కునచ్దెచ్చియైన నీచ్

బూనును; మేఘచ్డంభుధికిచ్, బోయిజలంబునచ్దెచ్చియీయచ్డె 

వాన సమస్తజీవులకుచ్, వాంచిత మింపెసలార భాస్కరా! 63

దానముచేయనేరని య, ధార్మికు సంపద యుండియుండియున్

దానె పలాయనం బగుట, తధ్యము; బూరుగుమ్రాను గాచినన్

దానిఫలంబు లూరక వృ, ధా పడిపోవవె యెండి గాలిచేచ్

గానలలోన, నేమిటికిచ్, గాక యభోజ్యము లౌట భాస్కరా! 64

నడవక చిక్కి లేమి యగు, నాచ్డు నిజోదరపోషణార్థమై

యడిగిభుజించుటల్ నరుల, కారయవ్యంగ్యముకాదు; పాండవుల్

గడుబలశాలు లేవురు న, ఖండవిభూతిచ్ దొలంగి, భైక్షముల్

గుడువరెయేకచక్రపురిచ్, గుంతియుచ్దారొకచొట? భాస్కరా! 65

నుడూపుల నేర్పుచాలని మ, నుష్యుచ్డెఱుంగక తప్పనాడినం

గడుచ్ గృపతోచ్ జెలంగుదురు, కాని, యదల్పరు తజ్ఞులెల్లంచ్; ద

ప్పడుగులు పెట్టుచు న్నడుచు, నప్పుడు బాలుని ముద్దుసేయచ్గాచ్

దొడచ్గుదు, రింతెకాని పడచ్, ద్రోయుదురే యెవరైన? భాస్కరా! 66

నేరిచి బుద్దిమంతుచ్డతి, నీతివివేకము దెల్పినం, జెడం

గారణ మున్నవాని కది, గైకొనచ్గూడదు; నిక్కమే; దురా

చారుచ్డు రావణాసురుచ్డ, సహ్యము నొందండె? చేటు కాలముం

జేరువ యైననాచ్డు నిర, సించి విభీషణు బుద్ది? భాస్కరా! 67

పట్టుగ నిక్కుచున్ మదముచ్, బట్టి మహాత్ములచ్ దూలనాడినం

బట్టినకార్యముల్ చెడును; బ్రాణము పోవు; నిరర్థదోషముల్

పుట్టు; మహేశుచ్గాదని కు, బుద్ది నొనర్చిన యజ్ఞతంత్రముల్

ముట్టకపోయి, దక్షకునికి, మోసము వచ్చెగదయ్య!భాస్కరా! 68

పలుచని హీనమానవుచ్డు, పాటిదలంపక నిష్టురోక్తులం

బలుకుచు నుండుచ్గాని, మతి, భాసురుచ్డైన గుణప్రపూర్ణుచ్డ

ప్పలుకులచ్బల్కబోవచ్డు; ని, బద్దిగ; నెట్లన, వెల్తికుండ దాచ్

దొలచ్కుచునుండుచ్గాని, మఱితొల్కునె నిండుఘటంబు భాస్కరా! 69

పాపపుచ్ద్రోవవాని కొక, పట్టున మేని వికాస మెందినన్

లోపల దుర్గుణాంబె ప్రబ, లుంగద? నమ్మచ్గచ్గూడ దాతనిన్;

బాపటకాయకున్ నునుపు, పైపయి గల్గినచ్గల్గుగాక! యే

రూపున దానిలోచ్గల వి, రుద్దపుచ్జేచ్దు నశించు భాస్కరా! 70

పూరితసద్గుణంబు గల, పుణ్యున కించుక రూప సంపదల్

దూరములైన, వానియెడ, దొడ్డగచ్జూతురు బుద్దిమంతు; లె

ట్లారయ గొగ్గులైన మఱి, యందుల చూచికాదె, ఖ

ర్జూరఫలంబులం బ్రియము, చొప్పడ లోకులు గొంట? భాస్కరా! 71

ప్రల్లచ్దనంబుచే నెఱుక, పాటొకయింతయు లేక యెచ్చటన్

బల్లిదుచ్డైన సత్ప్రభున, బద్దము లాడినచ్ద్రుంగిపోదు; రె

ట్లల్ల సభాస్థలిం గుమతు, లై శిశుపాలుచ్డు దంతవత్త్రుచ్డుం

గల్లలు గృష్ణూనిం బలికి, కాదె హతం బగు టెల్ల? భాస్కరా! 72

బంధుర సద్గుణాఢ్యుచ్డొక, పట్టున లంపట నొందియైన, దు

స్సంధి దలంపచ్; డన్యులకుచ్, జాలహితంబొనరించుచ్గాక; శ్రీ

గంధపుజెక్క రాగిలుచుచ్ గాదె, శరీరుల కుత్సవార్థమై

గంధములాత్మచ్బుట్టచ్దఱు, గంబడి యుండుటలెల్ల భాస్కరా! 73

బలవంతుచ్డైనవేళ నిజ, బంధుచ్డు తోడ్పడుగాని, యాతచ్డే

బలము తొలగెనేని తన, పాలిట శత్రు వదెట్లు? పూర్ణుచ్డై

జ్వలనుచ్డు కానచ్గాల్చుతఱి, సఖ్యముచ్జూపును వాయుదేవుచ్; డా

బలియుచ్డు సూక్షమదీపమగు, పట్టుననార్పచ్డె గాలి భాస్కరా! 74

బల్లిదుచ్డైన సత్ర్పభువుం, వాయక యుండినగాని రచ్చలోచ్

జిల్లరవారు నూఱుగురు, సేరినచ్దేజము గల్గదెయ్యెడన్;

జల్లని చందురుండెడసి, సన్నపుచ్జుక్కలు కోటి యున్న రం

జిల్లునె వెన్నెలల్? జగము, చీచ్కటులన్నియుచ్బాయ భాస్కరా! 75

భుజబలశౌర్యవంతులగు, పుత్త్రులచ్గాంచినవారి కెయ్యెడన్

నిజహృదయేపిప్సితార్థములు, నిక్కము చేకుఱుచ్; గుంతి దేవికిన్

విజయబలాఢ్యుచ్డర్జునుచ్డు, వీర పరాక్రమ మొప్ప దేవతా

గజమునుదెచ్చి, తల్లివ్రత, కార్యముదీర్పచ్డెతొల్లి భాస్కరా! 76

భూరిబస్లాఢ్యుచ్డైనచ్దల, పోయక విక్రమశక్తిచే నహం

కారము నొందుటల్ తగవు, గా; దతచ్డొక్కెడ మోసపోవుచ్గా;

వీరవరేణ్యుచ్డర్జునుచ్డు, వింటికి నే నధికుండ నంచుచ్, దా

నూరక వింటి నెక్కిడచ్గ, నోపచ్డు కృష్ణుడు లేమి భాస్కరా! 77

మదిచ్దను నాశపడ్డయెడ, మంచిగుణోన్నతుచ్డెట్టిహీనునిన్

వదలచ్డు, మేలుపట్టున న, వశ్యము మున్నుగ నాదరించుచ్గా;

త్రిదశ విమాన మధ్యమునచ్, దెచ్చి కృపామతి సారమేయమున్

మొదలనిడండె ధర్మజుచ్డు, మూచ్గిసురావళిచూడ?భాస్కరా! 78

మాటల కోర్వచ్జాలచ్డభి మానసమగ్రుచ్డు; ప్రాణహానియౌ

చోటులనైనచ్దా నెదురు, చూచుచునుండుచ్గోలంకులోపల

న్నిట మునింగినపు డతి, నీచము లాడిన రాజరాజు పో

రాట మొనర్చి నేలచ్బడచ్, డాయెనె భీమునిచేత? భాస్కరా! 79

మానవనాధుచ్డాత్మరిపు, మర్మమెఱింగినవాని నేలినచ్

గాని, జయింప లేచ్డరులచ్, గార్ముకదక్షుచ్డు రామభద్రుచ్డా

దానవనాయకున్ గెలువచ్, దా నెటులోపు, దదీయనాభికా

స్థానసుధన్ విభీషణుచ్డు, తార్కొని చెప్పక యున్న భాస్కరా! 80

మునుపొనరించుపాతక మ, మోఘము; జీవులకెల్లచ్బూని యా

వెనుకటి జమమం దనుభ, వింపక తీఱవు; రాఘవుండు వా

లినిచ్బడనేసి తా మగువ, లీల యదూద్భవుచ్డై, కిరాతుచే

వినిశిత బాణపాతమున, వీడ్కొనచ్డే తనమేని? భాస్కరా! 81

రాకొమరుల్ రసజ్ఞునిచ్ది, రంబుగ మన్నన నుంచినట్లు, భూ

లోకమౌనందు మూఢుచ్దమ, లోపలనుంపరు; నిక్కమేకదా?

చేకొని ముద్దుగాచ్జదువు, చిల్కను బెంతురుగాక; పెంతురే

కాకము నెవ్వరైన? శుభ, కారణ! సన్మునిసేవ్య భాస్కరా! 82

లోకములోన దుర్జనుల, లోచ్తు నెఱుంగక చేరరాదు సు

శ్లోకుచ్డు; చేరినం గవయచ్, జూతురు; చేయుదు రెక్కసక్కెముల్;

కోకిలచ్గన్నచోట గుమి, గూడి యసహ్యపుచ్ గూచ్తలార్చుచున్

గాకులు తన్నవే తఱిమి, కాయము తల్లడమంద భాస్కరా! 83

లోను దృఢంబుగాని పెను, లోభిని నమ్మి, యసాధ్యకార్యముల్

కానక పూనునే నతచ్డు, గ్రక్కునచ్గూలును; నోటిపుట్టిపై

మానవుచ్డెక్కిపోవ నొక, మాటు పుటుక్కున ముంపకుండునే,

తా నొక లోచ్తునం గెడసి, దానిచ్ దరింపచ్గలేక? భాస్కరా! 84

వట్టుచుచ్దండ్రి ఊత్యధమ, వర్తనుచ్డైననుగాని, వానికిం

బుట్టిన పుత్రకుండు తన, పుణ్యవంశంబున దొడ్డ ధన్యుచ్డౌ,

నెట్టన? మ~త్తివిత్తు మును, పెంతయుచ్గొంచెము, దానచ్బుట్టు నా

చెట్టు మహొన్నతత్వమును, జెందదె శాఖల నిండి? భాస్కరా! 85

వలనుగచ్గానలందుచ్బ్రతి, వర్షమునం బులి నాలుగైదు పె

ల్లల్చ్గను: దూడనొక్కటి ని, లంగను ధేనువు రెండుమూచ్డు నేచ్

డుల; కటులైన బెబ్బులి కు, టుంబము లల్పములాయె; నాలమం

దలు గడువృద్ధిచ్జెందవె య, ధర్మము ధర్మముచ్దెల్ప భాస్కరా! 86

వలవదు క్రూరసంగతి య, వశ్య మొకప్పుడు సేయచ్బడ్డచోచ్

గొలచ్దియె కాక యెక్కువలుం గూడవు; తమ్ములపాకు లోపలం

గలసిన సున్నముంచుకయుచ్, గాక మఱించుక ఎక్కువైనచో,

నలుగడచ్జుఱ్రుచుఱ్రుమన, నాలుకపొక్కకయున్నె? భాస్కరా! 87

వానికి విద్యచేత సిరి, వచ్చె నటంచును, విద్య నేర్వచ్గాచ్

బూనిన్చ్ బూనుచ్గాక! తన, పుణ్యము చాలక భాగ్యరేక్షకుం

బూనచ్గ నెవ్వచ్డోపు; సరి, పో చెవి పెంచునుగా; కదృష్టతా

హీనుచ్డు కర్ణభూషణము, లెట్లు గడింపచ్గ నోపు భాస్కరా! 88

సంతత పుణ్యశాలి నొక, జాడను సంపద వసిపోయి, తా

నంతటచ్బోక నెట్టుకొని, యప్పటియట్ల వసించియుండు; మా

సంతమునందుచ్జందురుని, నన్నికళల్; పెడచ్బాసి పోయినం

గాంతి వహింపచ్డోటు తిరు, గంబడి దేహమునింత భాస్కరా! 89

సకల జనప్రియత్వము ని, జంబుగచ్గల్గిన పుణ్యశాలి కొ

క్కొకయెడ నాపదైనచ్దడ, వుండదు; వేగమె పాసిపోవుచ్గా;

యకలుషమూర్తియైయమృ, తాంశుచ్డు రాహువుతున్న మ్రింగినన్

ఉకటక మానియుండచ్డె దృ, ఢస్థితి నెప్పటియట్ల భాస్కరా! 90

సరసగుణ ప్రపూణునకు, సన్నపు దుర్గుణ మొక్కవేళయం

దొరసిన, నిట్లు నీకుచ్దగు, నో? యని చెప్పిన మాననేర్చుచ్గా;

బురద యొకించుకంత తముచ్, బొందినవేళలచ్ జిల్లవిత్తు పై

నొరసిన నిర్మలత్వమున, నుండవె నీరము లెల్ల? భాస్కరా! 91

సరసదయా గుణంబుగల, జాణ మహింగడు నొచ్చి యుండియుం

దఱచుగ వాని కాసపడి, డాయచ్గవత్తురు లోకు:లెట్లనం

జెఱకురదంబు గానుచ్గను, జిప్పిలి పోయినమీచ్దచ్ బిప్పియై

ధరచ్బడియున్నచ్జేరవె ము, దంబునచ్జీమలు పెక్కు భాస్కరా! 92

సారవివేకవర్తనల సన్నుతి కెక్కినవారిలోపలన్

జేరినయంత మూఢులకుచ్, జేపడ దానడ; యెట్టులన్నచ్;గా

సారములోన హంసముల, సంగతినుండెడి కొంగపిట్ట కే

తీరునచ్గల్గనేర్చును ద, దీయగతుల్ దలపోయ? భాస్కరా! 93

సిరిగలవాని కెయ్యెడలచ్, జేసిన మే లది నిష్ఫలం బగున్;

నెఱి గుఱి గాదు; పేదలకు, నేర్పునచ్జేసిన సత్ఫలం బగున్;

వఱపున వచ్చి మేఘచ్డొక, వర్షము వాడిన చేలమీచ్దటం

గురిసినచ్గాక, యంబుధులచ్గుర్వచ్గ నేమి ఫలంబు? భాస్కరా! 94

సిరివలెనేని సింహగుహ, చెంత వసించినచ్జాలు; సింహముల్ 

కరుల్ వధింపగా నచటచ్, గల్గును దంతచయంబు ముత్యముల్;

హరూగా నక్కబొక్కకడ, నాశ్రయ మందిన నేమి గల్గెడుం

గొరిసెలుదూడతోచ్కలునుం గొమ్ములు నెమ్ములుచ్గాక! భాస్కరా! 95

స్థిరతర ధర్మవర్తనచ్బ్ర, సిద్దికి నెక్కిన వాని నొక్కము

ష్కరుచ్డతి నీచవాక్యములచ్, గాదని పల్కిన, నమ్మహాత్ముచ్డుం

గొఱచ్త వహింపచ్డయ్యెడ; న, కుంఠితపూర్ణ సుధాపయోధిలో

నరుగుచుచ్గాకి రెట్ట యిడి, నందున నేమి కొఱంత? భాస్కరా! 96

స్ఫురత కీర్తిమంతులగు, పుత్రులచ్గాంచినచ్గాక, మూఢ ము

షర్కులచ్ గనంగచ్దేజములు, గల్గవుగా? మణీకీలి తాంగుళా

భరణము లంగుళంబుల శు, భస్థితిచ్బెట్టినచ్గాక; గాజుటుం

గరములు పెట్టినందున వి, కానము కల్గుటయ్య! భాస్కరా! 97

సేనగ వాంఛితాన్నము భు, జింపచ్గలప్పుడు గాక, లేనిచో

మేనులు డస్సియుంట నిజ, మేకద దేహుల; కగ్ని హొత్రుండౌ

నే నిజభోజ్యముల్ గుడుచు, నేనియుచ్బుష్టివహించు; లేనినాచ్

డూని విభూతిలో సణచ్గి, యుండచ్డె తేజము తప్పి? భాస్కరా! 98

హాళి నిజప్రబుద్ది తిర, మైన విధంబునచ్ బెట్టుబుద్దు లా

వేళల కంతెకాని మఱి, వెంకకు నిల్వవు; హేమకాంతి యె

న్నాళుల కుండుచ్గాని,యొక, నాచ్డు పదంపడి దానచ్బట్టినన్

దాళుకయుండునో యినుప, తాటకుచ్జాయలుపోక భాస్కరా! 99

హీనకులంబునందు జని, యించినవారికి సద్గుణంబు లె

న్నేనియుచ్గల్గియున్న, నొక, నేరము చెందకపోదు; పద్మములు

భూనుతుచ్గాంచియున్ బురదచ్, బుట్టుటవల్ల సుధాకరోదయం

బైన ననహ్యమొందవె ప్రి, యంబునచ్జూడచ్గలేక భాస్కరా! 100.

జైహింద్.

Print this post