శ్రీ హనుమజ్జయంతి సందర్భముగా మీ అందరికీ శుభాకాంక్షలు.

జైశ్రీరామ్.

ఆర్యులారా! నేడు  శ్రీ రామ భక్త హనుమంతుని జయంతి సందర్భముగా మీ అందరికీ ఆ పరమాత్ముని కృపాకటాక్షం లభించాలని మనసారా కోరుకొంటూ, శుభాకాంక్షలు తెలియఁ జేస్తున్నాను.

జైహింద్.

అదృష్టపూర్వా బాహవః ... మేలిమి బంగారం మన సంస్కృతి,

జైశ్రీరామ్.

శ్లో. అదృష్టపూర్వా బాహవః సహాయాః సర్వే పదస్థస్య భవంతి వశ్యాః
అర్ధాద్విహీనస్య పదచ్యుతస్య భవంతి కాలే స్వజనోపి శత్రుః

గీ. రెండు చేతులా గడియించు చుండువాని
కండగానుందురందరూ. అట్లు కాక
వట్టి చేతుల నుందుమా ఒట్టు రారు
దరికినొక్కరూ నిజమిది.మరువరాదు.
భావము. అదృష్టం మనకి కలసి వచ్చినంతసేపూ రెండుచేతులా సంపాదిస్తున్నంతసేపూ బయటివాళ్ళు అందరూ మన అడుగులకు మడుగులొత్తుతారు. అర్ధవిహీనస్య అంటే డబ్బు లేనప్పుడు పదవి పోయినప్పుడు అదే స్నేహితులు బంధువులు శత్రువులుగా మారిపోతారట... దీనినే జగద్గురు ఆదిశంకరాచార్యులవారు భజగోవిందం లో ఇలా చెప్తారు.

శ్లో. యావద్విత్తోపార్జన సక్తః - తావన్నిజ పరివారో రక్తః|
పశ్చాజ్జీవతి జర్జర దేహే - వార్తాం కోపి న పృచ్ఛతి గేహే||

ధనమును సంపాదింస్తుంన్నంత వరకే నీ బంధు మిత్ర పరివార జనము నీ మీద అనురాగము, ఆసక్తి చూపిస్తారు. ముసలితనమున నీ దేహము శిథిలమై శక్తిహీనమైనప్పుడు నీ ఇంట నిన్ను పలుకరించేవారు ఎవ్వరూ ఉండరు.

జైహింద్.

ఆశా నామ మనుష్యానాం ... మేలిమి బంగారం మన సంస్కృతి,

 జైశ్రీరామ్.

శ్లో. ఆశా నామ మనుష్యాణాం కాచిదాశ్చర్య శృంఖలా

యావత్ బద్ధో ప్రధావంతి ముక్తా తిష్టంతి పంగువతు

గీ. ఆశ వింతైన సంకెల యవనిజులకు.

బద్ధుడైయున్ననాడు తా పరుగు పెట్టు

బద్ధముక్తుఁడై చతికిల పడును తాను.

ఆశ వింతైన త్రాడురా!.అద్భుతమిది.

భావము. ఆశ గురించి చమత్కారంగాఇందు  వర్ణింపఁబడినది. ఆశ మనిషికి ఒక ఆశ్చర్యకరమైన సంకెల వంటిదిట. ఆశ సంకెల అంటే కాదనేవారుండరు. కానీ అందులో ఆశ్చర్యం పొందటానికి ఏముంది??? సంకెళ్ళతో బంధించేది దోషి పారి పోకుండా ఒకచోట కట్టిపడేయటానికి. కానీ ఆశా సంకెళ్ళతో బంధీగా వున్న వాడు ప్రధావంతీ అంటే పరిగెడుతూనే వుంటాడట. ఎందుకు పరిగెడతాడు? తన కోరికలు ఆశలు తీర్చుకోవడానికి ప్రపంచం అంతా తిరుగు తాడు. అదే ఆశా బంధవిముక్తుడు తిష్టంతి అంటే ఒక మూల చతికిలపడి కూర్చుంటాడట. అదీ ఎలాగ అంటే పంగువతు, కుంటివాడిలా కూర్చుండిపోతాడట. ఎంత అద్భుతమైన భావం ఎంత అందంగా చమత్కారంగా వర్ణించాడో కవి.

జైహింద్..

సర్వా ఏవాపద స్తస్య ... మేలిమి బంగారం మన సంస్కృతి,

జైశ్రీరామ్.

శ్లో. సర్వా ఏవాపద స్తస్య యస్య తుష్టం న మానసమ్ !
సర్వాః సమ్పత్తయ స్తస్య సన్తుష్టం యస్య మానసమ్ !!
ఆ.వె. ఎచట తృప్తి లేదొ యచటయాపదలుండు.
ఎచట తృప్తి యుండునచట ధనము
సంపదలవియెల్ల చక్కగా నుండును.
తృప్తుఁడిలను సుఖము తేజమొందు.                                                                                                         భావము. సంతృప్తి జీవితంలో అతి ముఖ్యమైన విషయం. సంతృప్తి లేని వాడ కి లేదా అత్యాశ వున్నవాడికి సర్వాఏవాపద అంటే ప్రతీ విషయమూ ఆపదలాగానే కనిపిస్తుందిట. అదే ఎవరి మనస్సు సంతోషంగా తృప్తి గా వుంటుందో వారికి సర్వాః సంపత్తయ అంటే అన్నీ సంపదలే. తృప్తి గా జీవించగలిగినవాడే జ్ఞాని.

జైహింద్.

మృదులం నవనీతమీరితం ... మేలిమి బంగారం మన సంస్కృతి,

జైశ్రీరామ్. 

శ్లో. మృదులం నవనీతమీరితం నవనీతాదపి సజ్జనస్యహృత్
తదిదం ద్రవతి స్వతాపనాత్ పరతాపాద్రవతే సతాం పునః
ఆ.వె. మృదుల మిలను వెన్న, మృదులంబు హృదయంబు
సతము వెన్న కన్న సజ్జనునకు, 
వెన్న తనకు తా నెన్నఁడు కరుగదు.
కరుగు మంచి మనసు కష్టముఁ గని.
భావము.. నవనీతం అంటే వెన్న, వెన్న అన్నిటికంటే మృదువైన పదార్థం అంటారు. కానీ నవనీతంకన్నా కూడా సజ్జనుల హృదయం మృదువైనదట. ఎందుకంటే వెన్న స్వతాపనాత్ ద్రవతే, తనని తాను వేడి చేస్తే కానీ కరగదు. కానీ సజ్జనహృదయం పరతాపా ద్రవతే అంటే పరుల తాపాల కి కూడా కరిగిపోతుందట. ఇక్కడ తాపం, వేడి అంటే కష్టం అని చూడండి వెన్న కరగాలంటే అది కష్టం అనుభవించాలి కానీ తన మృదుత్వం వలన చిటికెలో కరిగి పోతుంది. మరి సజ్జనులు ఎదుటివారి కష్టాలకి కూడా మళ్ళీ మళ్ళీ కరిగి పోతారు. ఇలా ఎదుటివారిని కష్టాలలో చూసి ఓర్వలేక తమ జీవితం ధారపోసిన మహానుభావులెందరో అందరికీ వందనములు.

జైహింద్. 

ఈశావాస్యోపనిత్ శ్రీ చర్ల గణపతి శాస్త్రి గారిపద్య భావములు

జైశ్రీరామ్

ఈశావాస్యోపనిత్.

శాంతి మంత్రః
ఓం.  పూర్ణమద: పూర్ణమిదం - పూర్ణాత్ పూర్ణముదచ్చ్యతే
పూర్ణస్య పూర్ణమాదాయ - పూర్ణమేవావిశిష్యతే
ఓమ్ శాంతి శ్శాంతి శ్శాంతిః
శాంతి మంత్రము
కం. పూర్ణము బ్రహ్మము జగ మిది - పూర్ణమ; యాపూర్ణునుండి పూర్ణము వెడలెన్
పూర్ణం బగు నీ జగతికిఁ - బూర్ణత్వము గూర్చి యింకఁ బూర్ణమె మిగులున్
ఓమ్ శాంతి శ్శాంతి శ్శాంతిః
శాంతి మంత్రము
భావము. ఆ బ్రహ్మమంతట వ్యాపించినది. నామరూపసహితమైన యీ జగమును అంతట వ్యాపించినదె. ఆ పూర్ణమైన బ్రహ్మమునుండి పూర్ణమైనజగము బయలుదేరుచున్నది. జగమునకు పూర్ణత్వమును గలిగించి యాపూర్ణమైన బ్రహ్మమె మిగిలినది.
ఓమ్ శాంతి శ్శాంతి శ్శాంతిః
1 వ మంత్రము.
ఈశావాస్య మిదంసర్వం - యత్కించ జగత్యాం జగత్
తేన త్యక్తే న భుంజీథాః - మాగృధః కస్య స్విద్ధనం. 
కం. భగవంతుడు భువి మాఱుచు - నగపడు నీ ప్రతిపదార్ధమందును నుండెన్
తగ నది త్యాగము చే నిపు - డె గాచికొను; మిది యెవరి ధనంబౌ. 1
భావము. జగతి యందు మార్పుచెందు నిది యంతయుఁ బరమేశ్వరునిచే నిండియుండెను. దానిని త్యాగముచే నిన్ను రక్షించుకొనుము. దేనిని గోరకుము . ఇది యెవరి ధనము ?
సంస్కృతమున "ఈశావాస్య " అని మొదలు పెట్టఁబడుటచే ఈశావాస్యోపనిషత్తు అని పేరు వచ్చెను. అవిద్యను అజ్ఞానమును నశింపఁ జేయునది గాన ఉపనిషత్తు అని వ్యుత్పత్తి.
2 వ మంత్రము.
కుర్వన్నేనేహ కర్మాణి - జిజీవిషే చ్ఛతం సమాః
ఏవం త్వయి నాన్యధేతో2స్తి - న కర్మ లిప్యతే నరే 2'
కం.ధర గర్మలు చేయుచునే - నిరతము నూరేండ్లు బ్రతుక నెంచఁగ వలయున్
మఱొకగతి లేదు నీ కిఁక - నరసి యిటులు చేయఁ గర్మ లంటవు నరునిన్. 2
భావము. ఈ లోకమందు కర్మలు చేయుచునే నూరు సంవత్సరములు జీవింపఁ గోరవలయును. మఱియొక మార్గము లేదు . ఇట్లు జీవింపం గోరు నరుఁడవయిన నీకు అశుభకర్మలు అంటుకొనవు.
కర్మలు - అగ్నిహోత్రాది కర్మలని పూర్వులు, స్వస్వభావోచిత కర్మలని నవీనులు .
3 వ మంత్రము.
అసూర్యా నామ తే లోకాః - అంధేన తమసా వృతాః
తాం స్తే ప్రేత్యాభిగచ్ఛంతి - యే కే చాత్మహనో జనాః 3
తే.గీ.  కల వసుర్యంబు లనెడి లోకములు గొన్ని - నిరత మజ్ఞానతిమిరబంధురము లవ్వి
అజ్ఞులై యాత్మ నిరసించు నట్టిజనులు - పోదు రాలోకములు చనిపోవు పిదప. 3
భావము. అజ్ఞానాంధకారముతో నావరింపఁబడిన యసుర్యము లను లోకములు గలవు. ఆత్మను నిరసించు జనులు చనిపోయిన పిదప ఆలోకములను పొందుదురు. కట్టెలు, బొగ్గులు, వత్తి కంటె వేఱుగా అగ్ని యున్నట్లు దేహములకంటె వేఱుగా ఆత్మ యున్నది. అది లేదని నిరసించువారు స్థావరాదులైన యాసురజన్మములను బొందుదురని భావము. లోకములు = చూడఁబడునవి అనఁగా అనుభవింపఁబడునవి అని శంకరులు. అసు - ప్రాణములందు, ర - క్రీడించువారు, అసురులు = విషయంబులందు ఆసక్తి గలవారు, వీరు పొందు లోకములు - అసుర్యలోకములు అనఁగా స్థావరతిర్యగాది జన్మలని భావము.
4 వ మంత్రము.
అనేజ దేకం మనసో జవీయో - నై నద్ధేవా అప్ను వన్ పూర్వమర్షత్
తద్దావతో2న్యా నత్యేతి తిష్ఠత్త - స్మిన్నపో మాతరిశ్వాదధాతి. 4

"యచ్ఛాప్నోతి య దాదత్తే - యచ్ఛాతి విషయా నిహ
య చ్ఛాస్య సంతతో భావ - స్తస్మా దాత్మేతి కీర్త్యతే"
మధురాక్కర
మొదల దొకటె యాత్మము, కాని మించు మనోజవంబు
గదియలేరు దేవులు దాని ; కాని ముందదియె పోవు
అది కదలకయె పరువెత్తు నన్నింటి దాటిపోవు
అదియె యుండఁగ వాయువు ప్రాణులు పనులు దిద్దు. 4
భావము. ఆత్మ కలదు, ఒకటె . మనసుకంటె వేగము కలది . దీనిని దేవులు -(ఇంద్రియములు) సమీపింపలేరు . అది ముందుగనే పోవును . అది కదలనిదై పరువెత్తుకొని పోవునట్టి యితరేంద్రియములను అతిక్రమించి పోవును . ఆ యాత్మ యన్నపుడు వాయువు ప్రాణులకు ఆయా చేష్టాదిశక్తులను విభజించుచున్నది . ఆత్మ పదమునకు వ్యుత్పత్తి యీ విధముగాఁ జెప్పబడినది . "అన్నిటిని వ్యాపించునది, అన్నిటిని దనయందు లయింప జేయునది, విషయముల ననుభవించునది, త్రాటియందుఁ బాముగుణమువలె దీనియందు ప్రపంచరూపము లారోపింపబడును గాన "ఆత్మ" అని వ్యుత్పత్తి." దేవులు - ద్యోతన స్వభావముగల నేత్రాది జ్ఞానేంద్రియములని శంకరులు . ఆకాశము వలె సర్వవ్యాపియు నామరూపాదులు లేనిదియుఁ గాన కదలకయె యన్నిటిని దాటి యుండు నని భావము.
5 వ మంత్రము.
త దేజతి తన్మైజతి - తద్దూరే తద్వ దంతికే
తదంత రస్య సర్వస్య - తదు సర్వ స్యాస్య బాహ్యతః5
కం. అది కదలదు మఱి కదలదు - అదెవరి కందనిది గాని యందఱ కందున్
అది అన్నిటిలోపలఁ గల - దది యన్నిటి బయటఁ గూడ నగపడుచుండున్ 5
భావము. ఆయాత్మ కదులును , అది కదలదు , అది దూరముగ నున్నది . అట్లే దగ్గరగ నున్నది . అది యీ సర్వప్రపంచముయొక్క లోపల నున్నది . అది యీ సర్వ ప్రపంచముయొక్క వెలుపలను ఉన్నది . ఆత్మ యాకాశమువలెఁ గదలనిదానను గదలు చున్నట్లు గనిపించును . దానిని బొందఁ గోరినవారి కందును . కోరనివారి కందదని భావము .
6 వ మంత్రము.
యస్తు సర్వాణి భూతాని - ఆత్మ న్యేవానుపశ్యతి
సర్వభూతేషు చాత్మానం - తతో స విజుగుప్సతే. 6
తే.గీ. ఆత్మ జ్యోతియందె యఖిలభూతంబులు - అఖిలభూతములను నాత్మ జ్యోతి
నరసి వానియందు నై క్య మొందుటవల్ల - నీతఁ డెవని నేవగించుకొనఁడు .6
భావము. ఎవఁడు సర్వ ప్రాణులను ఆత్మయందే చూచునో , అన్ని ప్రాణులందు ఆత్మను జూచునో వాఁడు అట్లు చూచుటవల్ల ఇతరులను ఏవగించుకొనఁడు .
7 వ మంత్రము.
యస్మిన్ సర్వాణి భూతాని - ఆత్మైవా2భూ ద్విజానతః
తత్రకో మోహః కః శోక - ఏకత్వ మనుపశ్యతః. 7
ఆ.వె. జ్ఞానియో నరునకు సర్వభూతంబులు - నాత్మ జ్యోతి రూపమైన యపుడు
అన్ని యెడల నైక్య మరసెడు వానికిఁ - జూడ మోహమేది శోకమేది . 7
భావము. ఎప్పుడు తెలిసినవానికి సర్వభూతములు ఆత్మగనే యయ్యెనో అప్పుడు అన్నిచోట్ల ఏకత్వమును జూచువానికి మోహమేది ? శోక మేది ?
8 వ మంత్రము.
స పర్యగా చ్ఛుక్ర మకాయ మవ్రణ - మస్థావిరం శుద్ధ మపాపవిద్ధం
కవి ర్మనీషీ పరిభూః స్వయంభూ - ర్యాథాతథ్యతో2ర్థాన్ వ్యదధా చ్చాశ్వతీభ్యః సమాభ్యః. 8
మధురాక్కర
ఆత్మ యఖిలజగత్పూర్ణ మమలంబు ద్యుతిమయంబు
ఆత్మ కొడలు నాడులు లేవు వ్యాధి పాపమ్ములంట
వాత్మ సర్వద్రష్ట , మనీషి యఖిలస్రష్టయు స్వయంభు
వాత్మ తీర్చె శాశ్వత ముండునటు లన్ని యుక్తరీతి. 8
భావము. ఆ యాత్మ అంతట వ్యాపించినది , శుద్ధమైనది , కాంతిమయమైనది , శరీరము లేనిది , నరములు లేనిది , పాపము లేనిది , అన్నిటిని జూచునది , మనస్సునకుఁ బ్రభువైనది , అన్నిటిపైని నున్నది , తనకుఁ దానె పుట్టినది , అది తగినట్లు సర్వపదార్థములను శాశ్వత సంవత్సరముల వఱకుండునట్లు గావించెను . అగ్నికి బొగ్గు, కట్టెలు, వత్తి లేనట్లు ఆత్మకు ఒడలు, నాడులు మొదలైనవి లేవు. ఎట్లు అగ్ని యొక జ్యోతియో అట్లే ఆత్మయుఁ దేజస్సే , బొగ్గు మొదలైనవి అగ్నిని బైకిఁ గనిపింపఁ జేయునట్లు ఒడలు ఆత్మను బైకిఁ గనిపింపఁ జేయును . కాన బొగ్గు మొదలైనవి ఆఱిపోయినను అగ్ని ఆఱనట్లు ఒడలు పోయినను ఆత్మ నశించదని భావము.
9 వ మంత్రము.
అంధం తమః ప్రవిశంతి - యే2విద్యా ముపాసతే
తతో భూయ ఇవ తే - తమోయ ఉ విద్యాయాం రతాః 9
కం. నిరతము కర్మనె గొలిచెడు - నరుఁ డజ్ఞానాంధకార నరకమునఁ బడున్
నిరతము విద్యనె గోరెడు - నరుఁ డింక మహాంధకార నరకమునఁ బడున్. 9
భావము. ఎవరు అవిద్యను= ( కర్మను ) ఉపాసింతురో వారు అజ్ఞానాంధకారమునఁ బ్రవేశింతురు . ఎవరు విద్యయందె= ( దేవతోపాసన యందే ) ఆసక్తులై యుందురో వారంతకంటె ఎక్కువ అజ్ఞానాంధకారమునఁ బ్రవేశింతురు . విద్యను = దేవతోపాసనను అని పూర్వులు . కర్మను = జ్ఞానరహిత కేవల కర్మను . విద్యను = ఆచరణరహిత కేవల విద్యను అని నవీనులు.
10 వ మంత్రము.
అన్య దేవా హు ర్విద్యయా - అన్య దాహు రవిద్యయా
ఇది శుశ్రుమ ధీరాణాం - యే సస్తద్వ్యచ చక్షిరే. 10
తే.గీ. ఒక్క కర్మనె గొలిచిన నొక ఫలంబు - ఒక్క విద్యనె గొలువ నింకొక ఫలంబు
ప్రాప్తమగునని ప్రాజ్ఞులు పలుకుచుంద్రు - పెద్దలు వచింప దీనిని వింటి మేము. 10
భావము. విద్యచేత ఒక విధమైన ఫలమును అవిద్యచేత మఱియొక విధమైన ఫలమును గలుగునని పండితులనిరి. ఎవరు మాకు ఆ కర్మను జ్ఞానమును వివరించి చెప్పిరో యట్టి ధీరులనుండి యిది వింటిమి." కర్మణా పితృలోకో విద్యయా దేవలోకః " కేవల కర్మోపాసనచే బితృలోకమును కేవల దేవోపాసనచే దేవలోకము గలుగును అని శ్రుతి.

జైహింద్.

౩. పద్య ప్రసూన ప్రకాశం. ఆముక్తమాల్యద ౨ వ భాగము. శ్రీ ఘట్టి కృష్గ్ణ మూర్తి.

జైశ్రీరామ్.

జైహింద్.

గుత్తి నారాయణ రెడ్డి స్మారక సాహిత్య పీఠం చీసిన అవధాన, సాహితీ పురస్కార కార్యక్రమముల ఛాయా చిత్రములు.

జైశ్రీరామ్.

సంస్కృతాంధ్ర మహాపండితులు అవధాని మాడుగుల అనిల్ కుమార్.

శతావధాని అంజయ్యకు సత్కృతి.

జైహింద్.

౨. పద్య ప్రసూన ప్రకాశం. ఆముక్తమాల్యద ౧ వ భాగము. శ్రీ ఘట్టి కృష్గ్ణ మూర్తి.

జైశ్రీరామ్.

జైహింద్.

శ్రీవల్లభ మధురోక్తులు. 22 నుండి 29 వరకు. . . .శ్రీ వల్లభ,

జైశ్రీరామ్.

ఆర్యులారా! శ్రీ వల్లభవఝల అప్పల నరసింహ మూర్తి కవి గారి మధురోక్తులుగ్రహించండి.

జైహింద్.

శ్రీ వల్లభ మధురోక్తులు.. . . . శ్రీ వల్లభ,

జైశ్రీరామ్.

ఆర్యులారా! శ్రీవల్లభ మధురోక్తులను చూడండి.

జైహింద్.

తే పుత్రా యే పితృభక్తా ... మేలిమి బంగారం మన సంస్కృతి,

జైశ్రీరామ్.

శ్లో. తే పుత్రా యే పితృభక్తా స పితా యస్తు పోషకః
తన్మిత్రామ్ యత్ర విశ్వాసః సా భార్యా యా నివృత్తిః.
గీ. తల్లిదండ్రులఁ బ్రేమించ తనయుఁడగును.
బిడ్డలను పెంచు తండ్రియే పితృఁడగును.
మిత్ర విశ్వాస పూర్ణుఁడే మిత్రుఁడగును.
భర్త బాధలఁ బోఁగొట్ట భార్య యగును.                                                        
భావము.. తండ్రికి భక్తుడయితేనే వాడు నిజమైన కొడుకు అని గుర్తింపు లభిస్తుంది. తన తనయుడి బాగోగులు చూసికోగలిగిన నాడే నిజమైన తండ్రి అనిపించుకుంటాడు. నమ్మకంగా వున్ననాడే మంచి మిత్రుడు అవుతాడు. భర్త మనస్సుకు విశ్రాంతి ఆహ్లాదం కలిగించగలిగితేనే మంచి భార్య అగును. 

జైహింద్.

నృసింహ జయంతి సందర్భముగా మీకందరికీ శుభాకాంక్షలు.

జైశ్రీరామ్.

ఆర్యులారా!

వైశాఖ శుక్లపక్షేతుతుర్దశ్యాం సమాచరేత్ -మజ్జన్మ సంభవం పుణ్యం వ్రతం పాప ప్రణాశనమ్

అని నృసింహ పురాణ ప్రమాణము.

ఈ నృసింహ జయంతి నేడే. 

ఈ సందర్భముగా.మీ అందరికీ ఆపరమాత్మ ఆయురారోగ్య ఐశ్వర్య సుఖ సంతోషములనీయఁ గోరుచున్నాను.

లక్ష్మీ నృసింహ మమ దేహి కరావలంబమ్.

కంటికి రెప్పవోలె కని కాచుచునుంటివి. జన్మనేత్తి నే

నొంటిరినై వసించుటకునొప్పని నీవు మనంబు లోపలన్

జంటగ నిల్చి నాగతిని చక్కగఁ జేసి రహింప చేసితే!

ఉంటివి నాకునండగనహోబల శ్రీనరసింహ! దైవమా!

నన్ను గణించు తీరుననె నా మది మెల్గెడి సజ్జనావళిన్

కన్నులఁ బెట్టి కావుమయ! కంజ దళాక్ష నృసింహ దైవమా!

నిన్నుభజించి, నిత్యము పునీత ప్రవృత్తిని మెల్గు భక్తులన్

మన్నికతోడ కాచుట రమాధవ నీ కరుణా కటాక్షమే.

ఈటీవీకి ధన్యవాదములు.

జైహింద

౧. శ్రీ ఘట్టి కృష్ణ మూర్తి మరియు విద్యార్థులతో ఒక సాయం సంధ్య.

జైశ్రీరామ్.

జైహింద్.

మానిషాద ప్రతిష్ఠాం . . .శ్లోకమున రామాయణం భావి కథా సూచి.

జైశ్రీరామ్.

వాల్మీకి నోటివెంట వెలువడ్డ ప్రప్రధమ శ్లోకమ్.
శ్లో. మానిషాద ప్రతిష్ఠాం త్వమగమ: శాశ్వతీస్సమా:
యత్ క్రౌంచ మిథునాదేకమ్ అవధీ: కామ మోహితమ్.
ప్రతిపదార్థము.
నిషాద! = ఓ బోయవాఁడా!
కామ మోహితమ్ = కామామోహితమై యున్నటువంటి
క్రౌంచ మిథునాత్ = క్రౌంచ పక్షుల జంట నుండి
ఏకమ్ = ఒకదానిని,
యత్ =  ఏ కారణము చేత
ఆవధీః = హతమార్చితివో,
తత్ = ఆ కారణము చేత,
త్వమ్ = నీవు,
శాశ్వతీ సమాః = ఎక్కువ సంవత్సరములు,
ప్రతిష్ఠామ్ = జీవించి యుండుట,
మా అగమః = ప్రాప్తించకుండును గాక.
భావము. ఓ బాయవాఁడా! కామ మోహితమై యున్న క్రౌంచ పక్షుల జంట నుండి ఒకదానిని ఏ కారణము చేత హతమార్చితివో, ఆ కారణము చేత నీవు ఎక్కువ సంవత్సరములు జీవించి య్ండుట ప్రాప్తించకుండును గాక.
ఇక ఈ శ్లోకమున భావి కథా సూచి ఏ విధముగ కలదో చూచెదము.
౧. మా - నిషాద = లక్ష్మీ దేవి అవతారమైన సీతా దేవిని చెటాఁబట్టిన ఓ రామా! ఈ పద ప్రయోగము సీతామ కల్యాణ ఘట్టమును కలిగిన బాల కాండ సూచితమగుచున్నది.
౨. ప్రతిష్ఠాం, త్వమ్, ఆగమః= పితృ వాక్య పరిపాలనమొనర్చి నీవు జగద్విఖ్యాతి పొందితివి.ఈ పద ప్రయోగమున మనకు అయోధ్య కాండ సూచితమగుచున్నది.
౩. శాశ్వతీః సమాః = ఆడిన మాట తప్పకుండుటకై పెక్కేండ్లు వనవాసమొనర్చితివి.ఈ పదముల ద్వారా అరణ్య కాండ సూచితమగుచున్నది.
౪. క్రౌంచ మిధునాత్ = కుటిల ప్రవృత్తి కల తారావాలి దంపతులలో వాలివధ సూచించు ఈ పద ప్రయోగము కిష్కింధకాండ సూచితమగుచున్నది.
౫. ఏకమ్ = అసహాయ సూరుఁడు హనుమంతుఁడు అని అర్థద్యోతకమగు పద ప్రయోగమున సుందర కాండ సూచితమగుచున్నది.
౬. అవధీః = దుష్ట రావణుని వధించితివి అని సూచించే ఈ పదము వలన యుద్ధ కాండ సూచితమగుచున్నది.
౭. కామ మోహితం = పట్టాభిషేకానంతరము సీతతో రాముని జీవిత గమనమును సూచించుచున్న ఈ పదముల ప్రయోగమున ఉత్తర కాండ సూచితమగుచున్నది.
ఈ విధముగా ప్రారంభ శ్లోకముననే శ్రీమద్రామాయణ భావి కథాసూచి చేసిన ఉత్కృష్టమైన ప్రథమ శ్రేణి గ్రంథము శ్రీమద్రామాయణము.

జైహింద్.

మానిషాద ప్రతిష్ఠాం త్వమగమ: . . . వాల్మీకి నోటినుండి వెలువడ్డ ప్రప్రధమ శ్లోకమ్.

జైశ్రీరామ్.

వాల్మీకి నోటినుండి వెలువడ్డ ప్రప్రధమ శ్లోకమ్.

శ్లో. మానిషాద ప్రతిష్ఠాం త్వమగమ: శాశ్వతీస్సమా:

యత్ క్రౌంచ మిధునాదేకమ్ అవధీ: కామ మోహితమ్.

ఆ.వె. ఓరి బోయవాఁడ! ఊరకే చంపితే

కామ మోహియైన ఖగమునొకటి

నెందు వలనఁ జంపితందు వలన నీవు

కీర్తి హీనుడవయి క్షితిని మనుదు.

భావము. ఓరీ కిరాతకుడా! 

క్రౌంచ దంపతులలో కామమోహితమగు ఒకదానిని చంపి, 

నీవు శాశ్వతమగు అపకీర్తిని పొందితివి.

జైహింద్. 

వేమన శతకము.

జైశ్రీరామ్.

వేమన శతకం

తలపులోన గలుగు దా దైవమే ప్రొద్దు
తలచి చూడ తనకు తత్వమగును
ఊఱకుండ నేర్చు నుత్తమ యోగిరా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 1 ||

తన విరక్తి యనెడి దాసి చేతను జిక్కి
మిగిలి వెడల లేక మిణుకుచున్న
నరుడి కేడముక్తి వరలెడి? చెప్పుడీ!
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 2 ||

తనదు మనసుచేత దర్కించి జ్యోతిష
మెంత చేసె ననుచు నెంచి చూచు,
తన యదృష్టమంత దైవ మెఱుంగడా?
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 3 ||

టీక వ్రాసినట్లనేకులు పెద్దలు
లోకమందు జెప్ప శోక మంచు
కాకులట్టి జనుల కానరీ మర్మము
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 4 ||

ఙ్ఞానమెన్న గురువు ఙ్ఞానహైన్యము బుద్ధి
రెంటినందు రిమ్మరేచునపుడు
రిమ్మ తెలిపెనేని రెండొక రూపురా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 5 ||

జాణలమని యంద్రు చపలాత్ములగువారు
తెలివిలేక తమ్ముతెలియలేరు
కష్టమైన యడవి గాసీలుచున్నారు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 6 ||

జనన మరణములన స్వప్న సుషుప్తులు
జగములందు నెండ జగములుండు
నరుడు జగమునంట నడుబాటు కాదొకో
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 7 ||

ఛాయనొసగుచెట్లు సాధువు బోధట్టు
లడగి దరినిజేరి పడయవచ్చు
నట్టునిట్టు దాటనది పోవునిది రామ
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 8 ||

నరుడెయైన లేక నారాయణుండైన
తత్త్వబద్ధుడైన దరణి నరయ
మరణమున్నదనుచు మదిని నమ్మగవలె
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 9 ||

ద్వారంబంధమునకు దలుపులు గడియలు
వలెనె నోటికొప్పుగల నియతులు
ధర్మమెఱిగి పలుక ధన్యుఁడౌ భువిలోన
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 10 ||

బ్రహ్మఘటము మేను ప్రాణంబు తగగాలి
మిత్రచంద్ర శిఖులు నేత్రచయము
మఱియు బ్రహ్మమనగ మహిమీద లేదయా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 11 ||

యోగిననుచు గొంత యోగముగూర్చక
జగమునెల్లబట్ట చంపి తినుచు
ధనము కొఱకు వాడు తగవాడుచుండిన
యోగికాడు వాడయోగి వేమ! || 12 ||

అర్ధ యంకణమున కాధారమైనట్టి
యొంటిమేడ గుంజు నొనరనిల్పె
నింటికొక మగండె యిల్లాండ్ర నేల్దురు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 13 ||

అన్నదానమునకు నధిక సంపదగల్గి
యమరలోక పూజ్యుడగును మీఱు
అన్నమగును బ్రహ్మమది కనలేరయా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 14 ||

బొంది యెవరి సొమ్ము పోషింపబలుమారు
ప్రాణ మెవరి సొమ్ము భక్తిసేయ,
ధనమదెవరిసొమ్ము ధర్మమె తన సొమ్ము
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 15 ||

పండువలన బుట్టె బరగ ప్రపంచము
పండువలన బుట్టె పరము నిహము
పండు మేలెఱింగె బ్రహ్లాదుడిలలోన
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 16 ||

తపమువేల? యరయ ధాత్రిజనులకెల్ల
నొనర శివుని జూడ నుపమ గలదు
మనసు చదరనీక మహిలోన జూడరా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 17 ||

తనగుణము తనకు నుండగ
నెనయంగా నొరుని గుణము నెంచును మదిలో
దన గుణము తెలియ కన్యుని
బనిగొని దూషించువాడు వ్యర్థుడు వేమ! || 18 ||

జాలినొందరాదు జవదాటి కనరాదు
ఆది మూలమైన ఆత్మమఱుగు
పోరి చేరి పొంది పూర్ణము నందురా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 19 ||

జాతి, మతము విడిచి చని యోగికామేలు
జాతితో నెయున్న నీతి వలదె
మతముబట్టి జాతి మానకుంట కొఱంత
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 20 ||

నీవనినను నేననినను
భావమ్మున నెఱుకయొక్క పద్ధతియగునా
భావంబు దెలిసి మదిని
ర్భావముగా నిన్ను గనుట పరమగు వేమ! || 21 ||

నీళ్ల మునుగునేల? నిధుల మెట్టగనేల
మొనసి వేల్పులకును మ్రొక్కనేల
కపట కల్మషములు కడుపులో నుండగా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 22 ||

పంచ ముఖములందు బంచాక్షరి జనించె
పంచ వర్ణములను ప్రబలె జగము
పంచముఖుని మీరు ప్రస్తుతి చేయుండీ
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 23 ||

నేయి వెన్న కాచి నీడనే యుంచిన
బేరి గట్టిపడును పెరుగురీతి
పోరిపోరి మదిని పోనీక పట్టుము
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 24 ||

మంటికుండవంటి మాయ శరీరంబు
చచ్చునెన్నడైన, చావదాత్మ
ఘటములెన్నియైన గగనమొక్కటేగదా,
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 25 ||

మంట లోహమందు మ్రాకుల శిలలందు
పటములందు గోడప్రతిమలందు
తన్నుదెలియు కొఱకుదగులదా పరమాత్మ
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 26 ||

నిమిషమైనను మది నిల్చి నిర్మలముగ
లింగ జీవావేశులను గాంచి భంగపడక
పూజ మదియందు జేరుట పూర్ణపదవి
పరము గోరిన నిదిచేయ బాగు వేమ! || 27 ||

ధూమాదుల నావృతమై
వ్యోమంబునకెగని కలియు నుపములు తనలో
శ్రీమించు శివుని జేరును
గామాదుల గలియడతడు ఘనముగ వేమ! || 28 ||

పగలుడుగ నాసలుడుగును
వగపుడుగం గోర్కెలుడుగు వడి జన్మంబుల్
తగులుడుగు భోగముడిగిన
త్రిగుణంబును నడుగ ముక్తి తెరువగు వేమ! || 29 ||

పాల నీటి కలత పరమహంస మెఱుగును
నీరు పాలు నెట్లు నేర్చునెమలి
లఙ్ఞుడైన హీనుడల శివు నెఱుగునా?
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 30 ||

పుట్టు పుట్టలేదే పుడమిని జనులెల్ల
పుట్టి గిట్టలేదె పూర్వులెవరు
పుట్టి గిట్టుటెల్ల వట్టి భ్రాంతులు సుమీ,
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 31 ||

పరుల విత్తమందు భ్రాంతి వాసినయట్టి
పురుషుడవనిలోన పుణ్యమూర్తి
పరుల విత్తమరయ పాపసంచితమగు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 32 ||

పరధనంబులకును ప్రాణములిచ్చును
సత్యమంతలేక జారడగును
ద్విజులమంచు నింత్రుతేజమించుకలేదు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 33 ||

నోరు పలకవచ్చు నుడి వ్రాయగరాదు
వ్రాతకన్న సాక్షి వలవదన్న
పరగలేని వ్రాత భంగ పాటుందెచ్చు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 34 ||

నిజమాకల్ల రెండు నీలకంఠుడెఱుంగు
నిజములాడకున్న నీతిదప్పు
నిజములాడునపుడు నీ రూపమనవచ్చు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 35 ||

దశగలారినెల్ల దమ బంధువు లటండ్రు
దశయలేమి నెంత్రు తక్కువగను
దశయన గమ ధన దశమొక్కటే దశ
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 36 ||

తామసించి చేయదగ దెట్టి కార్యంబు
వేగిరింప నదియు విషమగును
పచ్చికాయదెచ్చి పడవేయ ఫలమౌనే
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 37 ||

తల్లిబిడ్డలకును తగవు పుట్టించెడి
ధనము సుఖము గూర్చునని గడింత్రు
కాని యెల్లయెడల ఘన దుఃఖన్‍దమది
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 38 ||

తల్లిదండ్రులెన్నదగు తొలి గురువులు
పార్వతీభవు లిలబరమగురులు
కూలివాండ్ర జగతి గురులన ద్రోహము
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 39 ||

తామసించి చేయదగ దెట్టి కార్యంబు
వేగిరింప నదియు విషమగును
పచ్చికాయదెచ్చి పడవేయ ఫలమౌనే
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 40 ||

పుట్టు పుట్టలేదే పుడమిని జనులెల్ల
పుట్టి గిట్టలేదె పూర్వులెవరు
పుట్టి గిట్టుటెల్ల వట్టి భ్రాంతులు సుమీ,
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 41 ||

పెట్టిపోయలేని వట్టి దేబెలు భూమి
బుట్టిరేమి వారు గిట్టరేమి
పుట్టలోని చెదలు పుట్టదా గిట్టదా!
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 42 ||

లోకమందుబుట్టి లోకమందె పెరిగి
లోక విభవమోర్వలేక జనుడు
లోకమందు జనికి లోబడి చెడిపోవును
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 43 ||

మది గలిగిన పూజ మదనారి మెచ్చును
మనసు నిల్సినంత మహితుడగును
మనసులేని పూజ మట్టి సమానము
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 44 ||

తామును జనులేమను కొన
బూనుదురో దాని సరసి పొందిన జడనీ,
రాని పధంబున నడిచిన
దాననె ధర్మాత్ముడండ్రు తన్నిట వేమ! || 45 ||

మదము వలన గలుగు మాటలు మఱిపల్కి
మ్రుచ్చు సద్దులనొగి మోసపుచ్చి
కాసురాబెనగెడు కష్ఠుండు గురుడౌనే?
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 46 ||

మనసే మాయా మృగమౌ
మననేమిటి పైకిగానీ మణిపోనీకా
మనసున మనసును జంపిన
మనందే ముక్తిగలదు మహిలో వేమ! || 47 ||

మంత్రమొకటి చెప్పి మఱి దేవతార్చన
చేసి తమకుగరుణచెందినదని
వేదపఠన చేసి వెఱ్ఱులై పోదురు,
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 48 ||

మఠములోనియోగి మాయలన్నియుగోసి
ఘటములోన నున్న ఘనునిదెలిసి
మాట మాటకుగురు మరువక తెలుపురా,
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 49 ||

తిరిగి వచ్చువేళ మరలిపోయెడి వేళ
వెంట దేరు ధనము వంటబోరు
తొనెటకు జనునొ ధనమెందు బోవునో
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 50 ||

ఆశయనెడు దాని గోసివేయగాలేక
మొహబుద్ది వలన మునుగువారు
కాశివాసులైన గనబోరు మోక్షము
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 51 ||

చిత్తమనేడి వేరే శిథిలమైనప్పుడే
ప్రకృతి యనెడి చెట్టు పడును పిదప
గోర్కులనెడి పెద్దకొమ్మలెండును గదా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 52 ||

భోగంబుల కాశింపక
రాగద్వేషంబు రంగుడదమలో
వేగమె మోక్ష పదంబును
రాగను నాతండు యోగిరాయుడు వేమ! || 53 ||

చనువారెల్లను జనులం
జనిపోయిన వారి పుణ్య సత్కథలెల్లన్
వినవలె గనవలె మనవలె
నని మషులకు దెలుసగూడ దంత్యము వేమ! || 54 ||

ఆశయనెడి త్రాళ్ళ నఖిల జనంబులు
కట్టుపడుచు ముక్తిగానరైరి
ఙ్ఞానఖడ్గమునను ఖండింప రాదొకో
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 55 ||

అతిథి రాక చూచి యదలించి పడవైచి
కఠిన చితులగుచు గానలేరు
కర్మమునకు ముందు ధర్మము గానరో
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 56 ||

తను వలచిన దావలచును తను
వలవక యున్ననెనడు తావలవ డిలన్
తనదు పటాటోపంబులు తన
మాయలు పనికిరావు ధరలోన వేమ! || 57 ||

మాటలాడ వచ్చు మనసు నిల్వగలేదు
తెలుపవచ్చు దన్ను తెలియలేదు
సురియబట్టవచ్చు శూరుడు కాలేడు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 58 ||

తనకేనాడు సుభిక్షము
తనకేనాడును భగంబు తనరవయునం
చును తన దశకై యెల్లెడ
మనసందున జివుకుచుండు మహిలో వేమ! || 59 ||

ఎండిన మా నొకటడవిని
మండిన నందగ్ని పుట్టి యూడ్చును చెట్లన్
దండిగల వంశమెల్లను
చండాలుండొకడు పుట్టి చదుపును వేమ! || 60 ||

నిజము తెలిసియున్న సుజినుడానిజమునె
పలుకవలయుగాని పరులకొరకు
చావకూడ దింక నోపదవ్యం పల్క
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 61 ||

తామును జనులేమను కొన
బూనుదురో దాని సరసి పొందిన జడనీ,
రాని పధంబున నడిచిన
దాననె ధర్మాత్ముడండ్రు తన్నిట వేమ! || 62 ||

వినియు వినకయుండు కనియు గనక యుండు
తలచి తలపకుండు తాను యోగి
మనుజవరులచేత మణిపూజ గొనుచుండు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 63 ||

వెన్న చేతబట్టి వివరంబు తెలియక
ఘృతము కోరునట్టి యతని భండి
తాను దైవమయ్యు దైవంబు దలచును
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 64 ||

రూపువంక పేరు రూఢిగా నిలుచును
పేరువంక క్రియలు పెనగుచుండు
నాశమౌను తుదకు నామరూప క్రియల్
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 65 ||

లోభమోహములను ప్రాభవములు తప్పు
తలచిన పనులెల్ల తప్పి చనును
తానొకటి దలచిన దైవమొండగుచుండు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 66 ||

శాంతమే జనులను జయమునొందించును
శాంతముననె గురువు జాడ తెలియు
శాంత భావ మహిమ జర్చింపలేమయా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 67 ||

వేషధారినెపుడు విశ్వసింపగరాదు
వేషదోషములొక విధయె యగును
రట్టుకాదె మునుపు రావణు వేషంబు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 68 ||

ఇంగలంబు తోడ నిల సల్పుతోడను
పరుని యాలితోడ పతితుతోడ
సరసమాడుటెల్ల చావుకు మూలము
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 69 ||

ఐకమత్యమొక్క టావశ్యకం బెప్డు
దాని బలిమి నెంతయైన గూడు
గడ్డి వెంట బెట్టి కట్టరా యేనుంగు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 70 ||

తామసించి చేయదగదెట్టి కార్యంబు
వేగిరింప నదియు విషమగును
పచ్చికాయదెచ్చి పడవేయ ఫలమౌనా?
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 71 ||

తల్లీ బిడ్డలకు తగవు పుట్టించెడి
ధనము సుఖము గూర్చునని గడింత్రు
కానీయెల్ల యెడల ఘన దుఃఖకరమది
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 72 ||

దొంగమాటలాడ దొరుకునె మోక్షము
చేతగాని పలుకు చేటుదెచ్చు
గురువుపద్దు కాదు గునహైన్య మదియగు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 73 ||

నలుగురు కల చోటను దా
దల చూపుచు మెలగుచుండి ధన్యాత గనగా
దలచెడి యాతడు నిచ్చలు
గల మాటలే పలుకుచుండగా దగు వేమ! || 74 ||

నడుచునిచ్చు నతని బత్తెమిచ్చిన వాని
కడుపు చల్లజేసి ఘనత విడుచు
నడుప నేర నేర నతడు నాలి ముచ్చేగదా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 75 ||

పదుగురాడుమాట పాడియై ధరజెల్లు
నొక్కడాడుమాట యెక్కదెందు
వూరకుండు వాని కూరెల్ల నోపదు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 76 ||

పతక మందు నొప్పు పలు రత్నముల పెంపు
బంగరందు కూర్ప బరువు గనును
గాని యితర లోహమైన హీనము గాదె
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 77 ||

జన్నములను మరియు జన్నియల ననేక
ముల నొనర్చియున్న ఫలముకాన
రాక యుండు నీతి లేకున్న మాత్రాన
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 78 ||

తప్పు పలుకు పలికి తాతోట చేసిన
కూడియున లక్ష్మీ క్రుంగిపోవు
నోటికుండ నీళ్ళు నొనరగా నిలుచునా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 79 ||

భూమి నాది యనిన భూమి ఫక్కున నవ్వు
దాన హీనుఁ జూచి ధనము నవ్వు
కదన భీతుఁ జూచి కాలుఁడు నవ్వును
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 80 ||

నీతి జ్యోతిలేక నిర్మలంబగు నేది
ఎట్లు కలగుబర మదెంతయైన
ధనము గలిగియున్న దైవంబు గలుగదు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 81 ||

పగయుడగు గోపముడిగిన
పగయుడుగన్‌ కోర్కెలుడుగు బరజన్మంపుం
దగులుడుగు భేదముడిగిన
త్రిగుణము లుడుగంగ ముక్తి స్థిరమగు వేమ! || 82 ||

పప్పులేని కూడు పరులకోసహ్యమే
యుప్పులేని వాడె యధిక బలుడు
ముప్పులేని వాడు మొదటి సుజ్జానిరా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 83 ||

నిక్కమైన మంచి నీలమొక్కటి చాలు
తళుకు బెళుకు రాలు తట్టెడేల
చదువ పద్యమరయ జాలదా యొక్కటి
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 84 ||

పరుల దత్తమొప్పి పాలనచేసిన
నిల స్వదత్తమునకు విను మడియగు
నవని పరుల దత్త మహపరింపగ రాదు
విశ్వధాబిరామ వినుర వేమ! || 85 ||

నిజములాడు వాని నిందించు జగమెల్ల
నిజము బల్కరాదు నీచులకడ
నిజ మహాత్ముగూడ నిజమాడవలయురా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 86 ||

పదుగురాడుమాట పాడియై ధరజెల్లు
నొక్కడాడుమాట యెక్కదెందు
వూరకుండు వాని కూరెల్ల నోపదు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 87 ||

పరుల మేలు చూచి పలుగాకి వలె నెప్పు
వట్టి మాటలాడు వాడధముడు
అట్టి వాని బ్రతుకు టదియేల మంటికా
విశ్వధాబిరామ వినుర వేమ! || 88 ||

భయమంతయు దేహమునకె
భయ ముడిగిన నిశ్చయంబు పరమాత్మునకే
లయమంతయు జీవునకే
జయమాత్మకు ననుచు జగతిఁ జాటుర వేమ! || 89 ||

భూమి నాది యనిన భూమి ఫక్కున నవ్వు
దాన హీనుఁ జూచి ధనము నవ్వు
కదన భీతుఁ జూచి కాలుఁడు నవ్వును
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 90 ||

మాటజెప్ప వినని మనుజుడు మూర్ఖుడు
మాట విన్న నరుడు మానుడగును
మాట వినగ జెప్ప మానుట కూడదు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 91 ||

మనసు తెలిసి యొకని మాటకు బ్రతిచెప్ప
సంతసించు నతడు చాలమెచ్చు
మనసు దెలియకున్నడనియుచు ననునేదో
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 92 ||

ఆలిమాటలు విని అన్నదమ్ముల రోసి
వేరేపోవువాడు వెర్రివాడు
కుక్కతోక పట్టి గోదారీదినా?
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 93 ||

ఙ్ఞానియైనవాని మానక పూజించు
మనుజుడెప్పుడు పరమునను ముదంబు
సుఖమునందుచుండుసూరులు మెచ్చగ
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 94 ||

హాని కలుగబోదు హరిమది నెంచెడు
వాని కబ్దు పరము వసుధయందు
పూని నిష్ఠమీరి పొదలక యుండుము
విశ్వరాభిరామ వినుర వేమ! || 95 ||

అల్పుడెప్పుడు పలుకు నాడంబరముగాను
సజ్జనుండు పలుకు చల్లగాను
కంచు మోగినట్లు కనకంబు మోగునా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 96 ||

న్యాయశాస్త్ర మరయ నన్యాయమున దించు
ధర్మశాస్త్ర మొసగు రుగ్మతంబు
జ్యోతిషము జనముల నీతుల దప్పించు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 97 ||

దేవుడనగ వేరే దేశముందున్నాడె
దేహితోడ నెపుడు దేహమందె
వాహనములనెక్కి పడిదోలుచున్నాడు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 98 ||

భూమిలోన బుట్టు భూసారమెల్లను
తనువులోన బుట్టు తత్త్వమెల్ల
శ్రమలోన బుట్టు సర్వంబు తానౌను
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 99 ||

వ్రాతకంటె హెచ్చు పరమీదు దైవంబు
చేతకంటె హెచ్చు వ్రాత లేదు
వ్రాత కజుడు కర్త చేతకు దాకర్త
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 100 ||

చిప్పలోనబడ్డ చినుకు ముత్యంబయ్యె
నీట బడ్డ చినుకు నీట గలిసె
బ్రాప్తి గలుగు చోట ఫలమేల తప్పురా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 101 ||

ఇంటి ఇంటిలోననీశ్వరుడుండగ
నంటి చూడలేక యడవులందు
నుంట మేటంచునుందురా జోగులై
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 102 ||

చిత్తశుద్ధి కలిగిచేసిన పుణ్యంబు
కొంచెమైన నదియు కొదవగాదు
విత్తనంబు మర్రి వృక్షంబునకు నెంతో
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 103 ||

అగ్నిబానా మేసి యంబుధి నింకించు
రాముడవలి కేగ రాక, నిలిచి
చెట్లు గిరులు తెచ్చి సేతువు గట్టడా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 104 ||

ఐదు వేళ్లు బలిమి హస్తంబు పనిచేయు
నం దొకండు విడ్డ పొందు చెడును
స్వీయుడొకడు విడిన జెడుకదా పనిబల్మి
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 105 ||

ఆత్మబుద్ధి వలన నఖిలంబ తానయ్యె
జీవబుద్ధి వలన జీవుడయ్యె
మోహబుద్ధిలయము ముందర గనుగొను
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 106 ||

గుణములోగలవాని కులమెంచగానేల
గుణము కలిగెనేని కోటిసేయు
గణములేక యున్న గుడ్డిగవ్వయులేదు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 107 ||

తల్లితండ్రులందు దయలేని పుత్రుండు
పుట్టనేమి? వాడు గిట్టనేమి?
పుట్టలోని చెదలు పుట్టదా గిట్టదా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 108 ||

కోపమున ఘనత కొంచెమైపోవును
కోపమునను గుణము కొరతపడును
కోపమణచనేని కోరికలీడేరు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 109 ||

ఎలుగు తోలు తెచ్చి ఏడాది యుతికినా
నలుపు నలుపేకాని తెలుపుకాదు
కొయ్యబొమ్మ తెచ్చి కొట్టితే గుణియోనె
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 110 ||

అల్పబుద్ధివానికధికారమిచ్చిన
దొడ్డవారినెల్ల తొలగగొట్టు
చెప్పుదినెడు కుక్క చెరకు తీపెరుగునా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 111 ||

పట్టుపట్టరాదు పట్టివిడువరాదు
పట్టెనేని బిగియ పట్టవలయు
పట్టువిడుటకన్నా పడిచచ్చుటేమేలు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 112 ||

తుమ్మచెట్టు ముండ్ల తోడనేపుట్టును
విత్తులొననుండు వెడలునట్లు
మూర్ఖునకును బుద్ధి ముందుగా బుట్టను
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 113 ||

కపటి వేషమూని కడగండ్లు పడనేల
విపిన భూమి తిరిగి విసుగనేల
యుపముతోనే ముక్తి ఉన్నది చూడరా
విశ్వదాభి రామ వినుర వేమ || 114 ||

అనువుగాని చోట అధికులమనరాదు
కొంచెముందుటెల్ల కొదువకాదు
కొండ యద్దమందు కొంచమై ఉండదా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 115 ||

మనసులోనున్న మర్మమంత ఎరిగి
స్థిరము చేసి ఆత్మ తేటపరిచి
ఘటము నిల్పవలయు, ఘనతలింకేటికి
విశ్వదాభి రామవినుర వేమ! || 116 ||

కదలనీయకుండ గట్టిగా లింగంబు
కట్టివేయనేమి ఘనత కలుగు
భావమందు శివుని భావించి కానరా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 117 ||

మేక జంకబెట్టిమెలగుచు మందలో
బ్రమని తిరుగు గొల్ల పగిదిగాను
దేవునెరుగక పరదవేతల దలచు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 118 ||

తన కుల గోత్రము లాకృతి
తన సంపద కలిమి బలిమి తనకేలనయా?
తన వెంటరావు నిజమిది
తన సత్యమే తోడువచ్చు తనతో వేమా! || 119 ||

కలిమిగల్గనేమి కరుణ లేకుండిన
కలిమి తగునె దుష్టకర్ములకును
తేనెగూర్పనీగ తెరువున బోవదా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 120 ||

ఎండిన మానొకటడవిని
మండిన నందగ్ని పుట్టి యూడ్చును చెట్లన్
దండిగల వంశమెల్లను
చండాలుండొకడు పుట్టి చదువును వేమ! || 121 ||

కనులు పోవువాడు కాళ్లు పోయినవాడు
ఉభయులరయుగూడి యుండినట్లు
పేద పేద గూడి పెనగొని యుండును
విశ్వదాభిరామా వినుర వేమ! || 122 ||

మాటలాడు గల్గు మర్మములెరిగిన
పిన్నపెద్దతనము లెన్నవలదు
పిన్నచేతి దివ్వె పెద్దగా వెలగదా?
విశ్వధాభిరామ వినుర వేమ! || 123 ||

కొండముచ్చు పెండ్లికి కోతి పేరంటాలు
మొండి వాని హితుడు బండవాడు
దుండగీడునకును కొండెడు దళవాయి
విశ్వదాభిరామా వినుర వేమ! || 124 ||

ఝుషము నీరు వెడల జచ్చుటే సిద్ధము
నీటనుండనేని నిక్కిపడును
అండతొలుగు నెడల నందర పని అట్లే
విశ్వదాభి రామ వినుర వేమ! || 125 ||

తల్లియేడ్వ వినక తనయాలు వగచిన
జాలిపడెడు వాడు జడుడు సుమ్మి
తారతమ్య మెరుగనేరని పశువది
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 126 ||

పరులమేలు చూసి పలుకాకి వలె
వట్టిమాటలాడు వాడు అధముడు
అట్టివాని బతుకుటది ఏల మంటికా?
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 127 ||

గంగి గోవుపాలు గరిటడైనను చాలు
కడవెడైనను నేమి ఖరముపాలు
భక్తికల్గుకూడు పట్టెడైనను చాలు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 128 ||

చిక్కియున్నవేళ సింహంబునైనను
బక్క కుక్కయైనా బాధసేయు
బలిమిలేని వేళ పంతములు చెల్లవు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 129 ||

పనసతొనలకన్న పంచదారలకన్న
జుంటితేనెకన్న జున్నుకన్న
చెఱుకు రసముకన్న చెలుల మాటలె తీపి
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 130 ||

నిండునదులు పారు నిలచి గంభీరమై
వెఱ్రివాగు పాఱు వేగబొర్లి
అల్పుడాడురీతి నధికుండు నాడునా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 131 ||

ఉప్పులేనికూర యొప్పదు రుచులకు
పప్పులేని తిండి ఫలములేదు
అప్పులేనివాడె యధిక సంపన్నుడు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 132 ||

పసుల వన్నె వేరు పాలెల్ల ఒక్కటి
పుష్పజాతి వేరు పూజ ఒకటి
దర్శనంబులారు దైవంబు ఒక్కటి
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 133 ||

చంపదగిన శతృవు తనచేత
చిక్కెనేని కీడు చేయరాదు
పొసగ మేలు చేసి పొమ్మనుటే మేలు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 134 ||

ఆపదగల వేళ అరసి బంధువు జూడు
భయము వేళ జూడు బంటుతనము
పేదవేళ జూడు పెండ్లాము గుణము
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 135 ||

ఉప్పు కప్పురంబు ఒక్క పోలికనుండు
చూడ చూడ రుచుల జాడ వేరు
పురుషులందు పుణ్య పురుషులు వేరయ
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 136 ||

ఆత్మ శుద్ది లేని యాచారమదియేల
భాండశుద్ది లేని పాక మేల
చిత్తశుద్దిలేని శివపూజలేలరా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 137 ||

యినుము విరగనేని యినుమూరు ముమ్మారు
కాచియెతకవచ్చు గ్రమము గాను
మనసు విరిగెనేని మరి చేర్చరాదయా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 138 ||

కుండ కుంభమన్న కొండ పర్వతమన్న
నుప్పు లవణమన్న నొకటి కాదె
భాష లిట్టె వేరు పరతత్వమొకటె
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 139 ||

అనగ ననగ రాగ మతిశ యిల్లుచునుండు
దినగ దినగ వేము తియ్యనుండు
సాధనమున పనులు సమకూరు ధరలోన
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 140 ||

చెప్పులోని రాయి చెవిలోని జోరీగ
కంటిలోని నలుసు కాలి ముల్లు
ఇంటిలోని పోరు నింతింత గాదయా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 141 ||

తప్పు లెన్నువారు తండోప తండంబు
లుర్వి జనులకెల్ల నుండు తప్పు
తప్పు లెన్నువారు తమ తప్పులెరుగరు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 142 ||

మిరప గింజ చూడ మీద నల్లగనుండు
కొరికి జూడలోన జురుకుమనును
సజ్జను లగు వారి సార మిట్లుండు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 143 ||

మేడిపండు చూడ మేలిమై యుండును
పొట్టవిచ్చి చూడ పురుగులుండు
పిరికివాని మదిని బింకమీలాగురా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 144 ||

వేరు పురుగు చేరి వృక్షంబు జెరుచును
చీడపురుగు చేరి చెట్టు జెరచు
కుత్సితుండు చేరి గుణవంతు జెరచురా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 145 ||

వేషభాష లెరిగి కాషయవస్త్రముల్
గట్టగానె ముక్తి గలుగబోదు
తలలు బోడులృన తలపులూ బోడూలా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ! || 146 ||

 జైహింద్.

తెలుగు రాష్ట్రాల నుండి ఉత్తమ అవధానిగా కీర్తి పురస్కార గ్రహీత అయిన శ్రీ మలుగ అంజయ్యకు అభినందనలు.

 జై శ్రీరామ్.

అభిమాన ధనుఁడైన అంజయ్య అవధాని శుభ చిత్ర తతిఁ జూచి శుభముఁ గనుఁడు.

ఋషి పుంగవులచేత నసదృశ రీతిలో సత్కృతుల్ గొన్నట్టి సరసుఁడితఁడు,

విషయవాంఛలు లేని విజ్ఞాన ఖనియును, విజ్జాన ధనుఁడైన వినుత మూర్తి.

శిశువుల మన్నించి శిష్యులుగాఁ గొని విద్యను నేర్పెడి వినుత శీలి.

అట్టి అంజయ్య యవధాని గట్టివాడు. - పట్టి గాంచినన్ గనిపించు పట్టు మనకు.

ఉట్టికుట్టినే తెలియడు. ఘట్టికృష్ణ - ప్రస్తుతించిన వాటికి ప్రతిగ నిలిచె.

జైహింద్.

గంగా పాపం, శశీ తాపం . . . మేలిమి బంగారం మన సంస్కృతి,

జైశ్రీరామ్. 

శ్లో. గంగా పాపం, శశీ తాపం, దైన్యం కల్పతరుస్తథా,
పాపం తాపంచ దైన్యంచ ఘ్నంతి సంతో మహాత్మనః.
గీ. పాపమును గంగ చంద్రుఁడు తాప బాధ,
కల్ప వృక్షము దైన్యము కలుగనీవు.
పాప తాపాలు, దైన్యము, వదలి పోవు
మహితులను చేరి వసియింప మాన్యులార!
భావము. గంగ తాపమును హరించును. చంద్రుఁడు తాపమును పోఁగొట్టును. కల్ప వృక్షము దైన్యమును నశింపఁ జేయును. మహాత్ములనాశ్రయించినచో పాపము, తాపము, దైన్యము మూడూ కూడా నశించును.

జైహింద్.

( ఆ ) కలి రాజ్యం. రెండవ భాగం. . . . శ్రీ వల్లభ,

జైశ్రీరామ్.

జైహింద్.