త్రిజట. డా.అనుమాండ్ల భూమయ్య.

 జైశ్రీరామ్.

త్రిజట. డా.అనుమాండ్ల భూమయ్య.

డా.అనుమాండ్ల భూమయ్య గారికి ధన్యవాదములు.

జైహింద్.

సౌందర్య లహరి. డా. అనుమాండ్ల భూమయ్య.

 జైశ్రీరామ్.

 సౌందర్య లహరి. డా. అనుమాండ్ల భూమయ్య.

డా.అనుమాండ్ల భూమయ్యగారికి ధన్యవాదములు.

జైహింద్.

జ్వలిత కౌసల్య. డా.అనుమాండ్లభూమయ్య.

 జైశ్రీరామ్.

జ్వలిత కౌసల్య. డా.అనుమాండ్లభూమయ్య.

డా.అనుమాండ్ల భూమయ్యగారికి ధన్యవాదములు.

జైహింద్.

అరుణాచల రమణీయం. డా.అనుమాండ్ల భూమయ్య.

జైశ్రీరామ్.
అరుణాచల రమణీయం. డా.అనుమాండ్ల భూమయ్య.

డా. అనుమాండ్ల భూమయ్యగారికి అభినందనలు. ధన్యవాదములు..

జైహింద్.

చాణక్యనీతి

జైశ్రీరామ్

॥ చాణక్యనీతి ॥

ప్రణమ్య శిరసా విష్ణుం త్రైలోక్యాధిపతిం ప్రభుమ్ ।
నానాశాస్త్రోద్ధృతం వక్ష్యే రాజనీతిసముచ్చయమ్ ॥ ౦౧-౦౧
అధీత్యేదం యథాశాస్త్రం నరో జానాతి సత్తమః ।
ధర్మోపదేశవిఖ్యాతం కార్యాకార్యం శుభాశుభమ్ ॥ ౦౧-౦౨
తదహం సమ్ప్రవక్ష్యామి లోకానాం హితకామ్యయా ।
యేన విజ్ఞాతమాత్రేణ సర్వజ్ఞాఅత్వం ప్రపద్యతే ॥ ౦౧-౦౩
మూర్ఖశిష్యోపదేశేన దుష్టస్త్రీభరణేన చ ।
దుఃఖితైః సమ్ప్రయోగేణ పణ్డితోzప్యవసీదతి ॥ ౦౧-౦౪
దుష్టా భార్యా శఠం మిత్రం భృత్యశ్చోత్తరదాయకః ।
ససర్పే చ గృహే వాసో మృత్యురేవ న సంశయః ॥ ౦౧-౦౫
ఆపదర్థే ధనం రక్షేద్దారాన్ రక్షేద్ధనైరపి ।
ఆత్మానం సతతం రక్షేద్దారైరపి ధనైరపి ॥ ౦౧-౦౬
ఆపదర్థే ధనం రక్షేచ్ఛ్రీమతాం కుత ఆపదః ।
కదాచిచ్చలతే లక్ష్మీః సఞ్చితోzపి వినశ్యతి ॥ ౦౧-౦౭
యస్మిన్దేశే న సమ్మానో న వృత్తిర్న చ బాన్ధవాః ।
న చ విద్యాగమోzప్యస్తి వాసం తత్ర న కారయేత్ ॥ ౦౧-౦౮
ధనికః శ్రోత్రియో రాజా నదీ వైద్యస్తు పఞ్చమః ।
పఞ్చ యత్ర న విద్యన్తే న తత్ర దివసం వసేత్ ॥ ౦౧-౦౯
లోకయాత్రా భయం లజ్జా దాక్షిణ్యం త్యాగశీలతా ।
పఞ్చ యత్ర న విద్యన్తే న కుర్యాత్తత్ర సంస్థితిమ్ ॥ ౦౧-౧౦
జానీయాత్ప్రేషణే భృత్యాన్బాన్ధవాన్ వ్యసనాగమే ।
మిత్రం చాపత్తికాలేషు భార్యాం చ విభవక్షయే ॥ ౦౧-౧౧
ఆతురే వ్యసనే ప్రాప్తే దుర్భిక్షే శత్రుసఙ్కటే ।
రాజద్వారే శ్మశానే చ యస్తిష్ఠతి స బాన్ధవః ॥ ౦౧-౧౨
యో ధ్రువాణి పరిత్యజ్య అధ్రువం పరిషేవతే ।
ధ్రువాణి తస్య నశ్యన్తి చాధ్రువం నష్టమేవ హి ॥ ౦౧-౧౩
వరయేత్కులజాం ప్రాజ్ఞో విరూపామపి కన్యకామ్ ।
రూపశీలాం న నీచస్య వివాహః సదృశే కులే ॥ ౦౧-౧౪
నదీనాం శస్త్రపాణీనాంనఖీనాం శృఙ్గిణాం తథా ।
విశ్వాసో నైవ కర్తవ్యః స్త్రీషు రాజకులేషు చ ॥ ౦౧-౧౫
విషాదప్యమృతం గ్రాహ్యమమేధ్యాదపి కాఞ్చనమ్ ।
అమిత్రాదపి సద్వృత్తం బాలాదపి సుభాషితమ్ ॥ ౦౧-౧౬
స్త్రీణాం ద్విగుణ ఆహారో లజ్జా చాపి చతుర్గుణా ।
సాహసం షడ్గుణం చైవ కామశ్చాష్టగుణః స్మృతః ॥ ౦౧-౧౭

అనృతం సాహసం మాయా మూర్ఖత్వమతిలోభితా ।
అశౌచత్వం నిర్దయత్వం స్త్రీణాం దోషాః స్వభావజాః ॥ ౦౨-౦౧
భోజ్యం భోజనశక్తిశ్చ రతిశక్తిర్వరాఙ్గనా ।
విభవో దానశక్తిశ్చ నాల్పస్య తపసః ఫలమ్ ॥ ౦౨-౦౨
యస్య పుత్రో వశీభూతో భార్యా ఛన్దానుగామినీ ।
విభవే యశ్చ సన్తుష్టస్తస్య స్వర్గ ఇహైవ హి ॥ ౦౨-౦౩
తే పుత్రా యే పితుర్భక్తాః స పితా యస్తు పోషకః ।
తన్మిత్రం యత్ర విశ్వాసః సా భార్యా యత్ర నిర్వృతిః ॥ ౦౨-౦౪
పరోక్షే కార్యహన్తారం ప్రత్యక్షే ప్రియవాదినమ్ ।
వర్జయేత్తాదృశం మిత్రం విషకుమ్భం పయోముఖమ్ ॥ ౦౨-౦౫
న విశ్వసేత్కుమిత్రే చ మిత్రే చాపి న విశ్వసేత్ ।
కదాచిత్కుపితం మిత్రం సర్వం గుహ్యం ప్రకాశయేత్ ॥ ౦౨-౦౬
మనసా చిన్తితం కార్యం వాచా నైవ ప్రకాశయేత్ ।
మన్త్రేణ రక్షయేద్గూఢం కార్యే చాపి నియోజయేత్ ॥ ౦౨-౦౭
కష్టం చ ఖలు మూర్ఖత్వం కష్టం చ ఖలు యౌవనమ్ ।
కష్టాత్కష్టతరం చైవ పరగేహనివాసనమ్ ॥ ౦౨-౦౮
శైలే శైలే చ మాణిక్యం మౌక్తికం న గజే గజే ।
సాధవో న హి సర్వత్ర చన్దనం న వనే వనే ॥ ౦౨-౦౯
పుత్రాశ్చ వివిధైః శీలైర్నియోజ్యాః సతతం బుధైః ।
నీతిజ్ఞాః శీలసమ్పన్నా భవన్తి కులపూజితాః ॥ ౦౨-౧౦
మాతా శత్రుః పితా వైరీ  యాభ్యాం బాలా న పాఠితాః ।
సభామధ్యే న శోభన్తే హంసమధ్యే బకో యథా ॥ ౦౨-౧౧
లాలనాద్బహవో దోషాస్తాడనే బహవో గుణాః ।
తస్మాత్పుత్రం చ శిష్యం చ తాడయేన్న తు లాలయేత్ ॥ ౦౨-౧౨
శ్లోకేన వా తదర్ధేన తదర్ధార్ధాక్షరేణ వా ।
అబన్ధ్యం దివసం కుర్యాద్దానాధ్యయనకర్మభిః ॥ ౦౨-౧౩
కాన్తావియోగః స్వజనాపమానం ఋణస్య శేషం కునృపస్య సేవా ।
దారిద్ర్యభావాద్విముఖం చ మిత్రం వినాగ్నినా పఞ్చ దహన్తి కాయమ్ ॥ ౦౨-౧౪
నదీతీరే చ యే వృక్షాః పరగేహేషు కామినీ ।
మన్త్రహీనాశ్చ రాజానః శీఘ్రం నశ్యన్త్యసంశయమ్ ॥ ౦౨-౧౫
బలం విద్యా చ విప్రాణాం రాజ్ఞాం సైన్యం బలం తథా ।
బలం విత్తం చ వైశ్యానాం శూద్రాణాం పారిచర్యకమ్ ॥ ౦౨-౧౬
నిర్ధనం పురుషం వేశ్యా ప్రజా భగ్నం నృపం త్యజేత్ ।
ఖగా వీతఫలం వృక్షం భుక్త్వా చాభ్యాగతో గృహమ్ ॥ ౦౨-౧౭
గృహీత్వా దక్షిణాం విప్రాస్త్యజన్తి యజమానకమ్ ।
ప్రాప్తవిద్యా గురుం శిష్యా దగ్ధారణ్యం మృగాస్తథా ॥ ౦౨-౧౮
దురాచారీ దురాదృష్టిర్దురావాసీ చ దుర్జనః ।
యన్మైత్రీ క్రియతే పుమ్భిర్నరః శీఘ్రం వినశ్యతి ॥ ౦౨-౧౯
సమానే శోభతే ప్రీతిః రాజ్ఞి సేవా చ శోభతే ।
వాణిజ్యం వ్యవహారేషు దివ్యా స్త్రీ శోభతే గృహే ॥ ౦౨-౨౦

కస్య దోషః కులే నాస్తి వ్యాధినా కో న పీడితః ।
వ్యసనం కేన న ప్రాప్తం కస్య సౌఖ్యం నిరన్తరమ్ ॥ ౦౩-౦౧
ఆచారః కులమాఖ్యాతి దేశమాఖ్యాతి భాషణమ్ ।
సమ్భ్రమః స్నేహమాఖ్యాతి వపురాఖ్యాతి భోజనమ్ ॥ ౦౩-౦౨
సుకులే యోజయేత్కన్యాం పుత్రం విద్యాసు యోజయేత్ ।
వ్యసనే యోజయేచ్ఛత్రుం మిత్రం ధర్మేణ యోజయేత్ ॥ ౦౩-౦౩
దుర్జనస్య చ సర్పస్య వరం సర్పో న దుర్జనః ।
సర్పో దంశతి కాలే తు దుర్జనస్తు పదే పదే ॥ ౦౩-౦౪
ఏతదర్థే కులీనానాం నృపాః కుర్వన్తి సఙ్గ్రహమ్ ।
ఆదిమధ్యావసానేషు న తే గచ్ఛన్తి విక్రియామ్ ॥ ౦౩-౦౫
ప్రలయే భిన్నమర్యాదా భవన్తి కిల సాగరాః ।
సాగరా భేదమిచ్ఛన్తి ప్రలయేzపి న సాధవః ॥ ౦౩-౦౬
మూర్ఖస్తు ప్రహర్తవ్యః ప్రత్యక్షో ద్విపదః పశుః ।
భిద్యతే వాక్య-శల్యేన అదృశం కణ్టకం యథా ॥ ౦౩-౦౭
రూపయౌవనసమ్పన్నా విశాలకులసమ్భవాః ।
విద్యాహీనా న శోభన్తే నిర్గన్ధాః కింశుకా యథా ॥ ౦౩-౦౮
కోకిలానాం స్వరో రూపం స్త్రీణాం రూపం పతివ్రతమ్ ।
విద్యా రూపం కురూపాణాం క్షమా రూపం తపస్వినామ్ ॥ ౦౩-౦౯
త్యజేదేకం కులస్యార్థే గ్రామస్యార్థే కులం త్యజేత్ ।
గ్రామం జనపదస్యార్థే ఆత్మార్థే పృథివీం త్యజేత్ ॥ ౦౩-౧౦
ఉద్యోగే నాస్తి దారిద్ర్యం జపతో నాస్తి పాతకమ్ ।
మౌనేన కలహో నాస్తి నాస్తి జాగరితే భయమ్ ॥ ౦౩-౧౧
అతిరూపేణ వా సీతా అతిగర్వేణ రావణః ।
అతిదానాద్బలిర్బద్ధో హ్యతిసర్వత్ర వర్జయేత్ ॥ ౦౩-౧౨
కో హి భారః సమర్థానాం కిం దూరం వ్యవసాయినామ్ ।
కో విదేశః సువిద్యానాం కః పరః ప్రియవాదినామ్ ॥ ౦౩-౧౩
ఏకేనాపి సువృక్షేణ పుష్పితేన సుగన్ధినా ।
వాసితం తద్వనం సర్వం సుపుత్రేణ కులం యథా ॥ ౦౩-౧౪
ఏకేన శుష్కవృక్షేణ దహ్యమానేన వహ్నినా ।
దహ్యతే తద్వనం సర్వం కుపుత్రేణ కులం యథా ॥ ౦౩-౧౫
ఏకేనాపి సుపుత్రేణ విద్యాయుక్తేన సాధునా ।
ఆహ్లాదితం కులం సర్వం యథా చన్ద్రేణ శర్వరీ ॥ ౦౩-౧౬
కిం జాతైర్బహుభిః పుత్రైః శోకసన్తాపకారకైః ।
వరమేకః కులాలమ్బీ యత్ర విశ్రామ్యతే కులమ్ ॥ ౦౩-౧౭
లాలయేత్పఞ్చవర్షాణి దశవర్షాణి తాడయేత్ ।
ప్రాప్తే తు షోడశే వర్షే పుత్రే మిత్రవదాచరేత్ ॥ ౦౩-౧౮
ఉపసర్గేzన్యచక్రే చ దుర్భిక్షే చ భయావహే ।
అసాధుజనసమ్పర్కే యః పలాయేత్స జీవతి ॥ ౦౩-౧౯
ధర్మార్థకామమోక్షాణాం యస్యైకోzపి న విద్యతే ।
అజాగలస్తనస్యేవ తస్య జన్మ నిరర్థకమ్ ॥ ౦౩-౨౦
మూర్ఖా యత్ర న పూజ్యన్తే ధాన్యం యత్ర సుసఞ్చితమ్ ।
దామ్పత్యే కలహో నాస్తి తత్ర శ్రీః స్వయమాగతా ॥ ౦౩-౨౧
అయమమృతనిధానం నాయకోzప్యోషధీనాం అమృతమయశరీరః కాన్తియుక్తోzపి చన్ద్రః ।
భవతి విగతరశ్మిర్మణ్డలం ప్రాప్య భానోః పరసదననివిష్టః కో లఘుత్వం న యాతి షర్మ  ॥ ౦౩-౩౧

ఆయుః కర్మ చ విత్తం చ విద్యా నిధనమేవ చ ।
పఞ్చైతాని హి సృజ్యన్తే గర్భస్థస్యైవ దేహినః ॥ ౦౪-౦౧
సాధుభ్యస్తే నివర్తన్తే పుత్రమిత్రాణి బాన్ధవాః ।
యే చ తైః సహ గన్తారస్తద్ధర్మాత్సుకృతం కులమ్ ॥ ౦౪-౦౨
దర్శనధ్యానసంస్పర్శైర్మత్సీ కూర్మీ చ పక్షిణీ ।
శిశుం పాలయతే నిత్యం తథా సజ్జన-సఙ్గతిః ॥ ౦౪-౦౩
యావత్స్వస్థో హ్యయం దేహో యావన్మృత్యుశ్చ దూరతః ।
తావదాత్మహితం కుర్యాత్ప్రాణాన్తే కిం కరిష్యతి ॥ ౦౪-౦౪
కామధేనుగుణా విద్యా హ్యకాలే ఫలదాయినీ ।
ప్రవాసే మాతృసదృశీ విద్యా గుప్తం ధనం స్మృతమ్ ॥ ౦౪-౦౫
ఏకోzపి గుణవాన్పుత్రో నిర్గుణేన శతేన కిమ్ ।
ఏకశ్చన్ద్రస్తమో హన్తి న చ తారాః సహస్రశః ॥ ౦౪-౦౬
మూర్ఖశ్చిరాయుర్జాతోzపి తస్మాజ్జాతమృతో వరః ।
మృతః స చాల్పదుఃఖాయ యావజ్జీవం జడో దహేత్ ॥ ౦౪-౦౭
కుగ్రామవాసః కులహీనసేవా కుభోజనం క్రోధముఖీ చ భార్యా ।
పుత్రశ్చ మూర్ఖో విధవా చ కన్యా వినాగ్నినా షట్‍ప్రదహన్తి కాయమ్ ॥ ౦౪-౦౮
కిం తయా క్రియతే ధేన్వా యా న దోగ్ధ్రీ న గర్భిణీ ।
కోzర్థః పుత్రేణ జాతేన యో న విద్వాన్ న భక్తిమాన్ ॥ ౦౪-౦౯
సంసారతాపదగ్ధానాం త్రయో విశ్రాన్తిహేతవః ।
అపత్యం చ కలత్రం చ సతాం సఙ్గతిరేవ చ ॥ ౦౪-౧౦
సకృజ్జల్పన్తి రాజానః సకృజ్జల్పన్తి పణ్డితాః ।
సకృత్కన్యాః ప్రదీయన్తే త్రీణ్యేతాని సకృత్సకృత్ ॥ ౦౪-౧౧
ఏకాకినా తపో ద్వాభ్యాం పఠనం గాయనం త్రిభిః ।
చతుర్భిర్గమనం క్షేత్రం పఞ్చభిర్బహుభీ రణః ॥ ౦౪-౧౨
సా భార్యా యా శుచిర్దక్షా సా భార్యా యా పతివ్రతా ।
సా భార్యా యా పతిప్రీతా సా భార్యా సత్యవాదినీ ॥ ౦౪-౧౩
అపుత్రస్య గృహం శూన్యం దిశః శూన్యాస్త్వబాన్ధవాః ।
మూర్ఖస్య హృదయం శూన్యం సర్వశూన్యా దరిద్రతా ॥ ౦౪-౧౪
అనభ్యాసే విషం శాస్త్రమజీర్ణే భోజనం విషమ్ ।
దరిద్రస్య విషం గోష్ఠీ వృద్ధస్య తరుణీ విషమ్ ॥ ౦౪-౧౫
త్యజేద్ధర్మం దయాహీనం విద్యాహీనం గురుం త్యజేత్ ।
త్యజేత్క్రోధముఖీం భార్యాం నిఃస్నేహాన్బాన్ధవాంస్త్యజేత్ ॥ ౦౪-౧౬
అధ్వా జరా దేహవతాం పర్వతానాం జలం జరా ।
అమైథునం జరా స్త్రీణాం వస్త్రాణామాతపో జరా ॥ ౦౪-౧౭
ఇన్ద్రియాణి చ సంయమ్య బకవత్పణ్డితో నరః ।
దేశకాలబలం జ్ఞాత్వా సర్వకార్యాణి సాధయేత్ షర్మ  ॥ ౦౪-౧౭
కః కాలః కాని మిత్రాణి కో దేశః కౌ వ్యయాగమౌ ।
కశ్చాహం కా చ మే శక్తిరితి చిన్త్యం ముహుర్ముహుః ॥ ౦౪-౧౮
అగ్నిర్దేవో ద్విజాతీనాం మునీనాం హృది దైవతమ్ ।
ప్రతిమా స్వల్పబుద్ధీనాం సర్వత్ర సమదర్శినః ॥ ౦౪-౧౯

గురురగ్నిర్ద్విజాతీనాం వర్ణానాం బ్రాహ్మణో గురుః ।
పతిరేవ గురుః స్త్రీణాం సర్వస్యాభ్యాగతో గురుః ॥ ౦౫-౦౧
యథా చతుర్భిః కనకం పరీక్ష్యతే నిఘర్షణచ్ఛేదనతాపతాడనైః ।
తథా చతుర్భిః పురుషః పరీక్ష్యతే త్యాగేన శీలేన గుణేన కర్మణా ॥ ౦౫-౦౨
తావద్భయేషు భేతవ్యం యావద్భయమనాగతమ్ ।
ఆగతం తు భయం వీక్ష్య ప్రహర్తవ్యమశఙ్కయా ॥ ౦౫-౦౩
ఏకోదరసముద్భూతా ఏకనక్షత్రజాతకాః ।
న భవన్తి సమాః శీలే యథా బదరకణ్టకాః ॥ ౦౫-౦౪
అన్యాయార్జితవిత్తపూర్ణముదరం గర్వేణ తుఙ్గం శిరో
రే రే జమ్బుక ముఞ్చ ముఞ్చ సహసా నీచం సునిన్ద్యం వపుః షర్మ  ॥ ౦౫-౦౫
నిఃస్పృహో నాధికారీ స్యాన్ నాకామో మణ్డనప్రియః ।
నావిదగ్ధః ప్రియం బ్రూయాత్స్పష్టవక్తా న వఞ్చకః ॥ ౦౫-౦౫
మూర్ఖాణాం పణ్డితా ద్వేష్యా అధనానాం మహాధనాః ।
పరాఙ్గనా కులస్త్రీణాం సుభగానాం చ దుర్భగాః ॥ ౦౫-౦౬
ఆలస్యోపగతా విద్యా పరహస్తగతం ధనమ్ ।
అల్పబీజం హతం క్షేత్రం హతం సైన్యమనాయకమ్ ॥ ౦౫-౦౭
అభ్యాసాద్ధార్యతే విద్యా కులం శీలేన ధార్యతే ।
గుణేన జ్ఞాయతే త్వార్యః కోపో నేత్రేణ గమ్యతే ॥ ౦౫-౦౮
విత్తేన రక్ష్యతే ధర్మో విద్యా యోగేన రక్ష్యతే ।
మృదునా రక్ష్యతే భూపః సత్స్త్రియా రక్ష్యతే గృహమ్ ॥ ౦౫-౦౯
అన్యథా వేదశాస్త్రాణి జ్ఞానపాణ్డిత్యమన్యథా ।
అన్యథా తత్పదం శాన్తం లోకాః క్లిశ్యన్తి చాహ్న్యథా ॥ ౦౫-౧౦
దారిద్ర్యనాశనం దానం శీలం దుర్గతినాశనమ్ ।
అజ్ఞాననాశినీ ప్రజ్ఞా భావనా భయనాశినీ ॥ ౦౫-౧౧
నాస్తి కామసమో వ్యాధిర్నాస్తి మోహసమో రిపుః ।
నాస్తి కోపసమో వహ్నిర్నాస్తి జ్ఞానాత్పరం సుఖమ్ ॥ ౦౫-౧౨
జన్మమృత్యూ హి యాత్యేకో భునక్త్యేకః శుభాశుభమ్ ।
నరకేషు పతత్యేక ఏకో యాతి పరాం గతిమ్ ॥ ౦౫-౧౩
తృణం బ్రహ్మవిదః స్వర్గస్తృణం శూరస్య జీవితమ్ ।
జితాశస్య తృణం నారీ నిఃస్పృహస్య తృణం జగత్ ॥ ౦౫-౧౪
విద్యా మిత్రం ప్రవాసే చ భార్యా మిత్రం గృహేషు చ ।
వ్యాధితస్యౌషధం మిత్రం ధర్మో మిత్రం మృతస్య చ ॥ ౦౫-౧౫
వృథా వృష్టిః సముద్రేషు వృథా తృప్తస్య భోజనమ్ ।
వృథా దానం సమర్థస్య వృథా దీపో దివాపి చ ॥ ౦౫-౧౬
నాస్తి మేఘసమం తోయం నాస్తి చాత్మసమం బలమ్ ।
నాస్తి చక్షుఃసమం తేజో నాస్తి ధాన్యసమం ప్రియమ్ ॥ ౦౫-౧౭
అధనా ధనమిచ్ఛన్తి వాచం చైవ చతుష్పదాః ।
మానవాః స్వర్గమిచ్ఛన్తి మోక్షమిచ్ఛన్తి దేవతాః ॥ ౦౫-౧౮
సత్యేన ధార్యతే పృథ్వీ సత్యేన తపతే రవిః ।
సత్యేన వాతి వాయుశ్చ సర్వం సత్యే ప్రతిష్ఠితమ్ ॥ ౦౫-౧౯
చలా లక్ష్మీశ్చలాః ప్రాణాశ్చలే జీవితమన్దిరే ।
చలాచలే చ సంసారే ధర్మ ఏకో హి నిశ్చలః ॥ ౦౫-౨౦
నరాణాం నాపితో ధూర్తః పక్షిణాం చైవ వాయసః ।
చతుష్పాదం శృగాలస్తు స్త్రీణాం ధూర్తా చ మాలినీ ॥ ౦౫-౨౧
జనితా చోపనేతా చ యస్తు విద్యాం ప్రయచ్ఛతి ।
అన్నదాతా భయత్రాతా పఞ్చైతే పితరః స్మృతాః ॥ ౦౫-౨౨
రాజపత్నీ గురోః పత్నీ మిత్రపత్నీ తథైవ చ ।
పత్నీమాతా స్వమాతా చ పఞ్చైతా మాతరః స్మృతాః ॥ ౦౫-౨౩

శ్రుత్వా ధర్మం విజానాతి శ్రుత్వా త్యజతి దుర్మతిమ్ ।
శ్రుత్వా జ్ఞానమవాప్నోతి శ్రుత్వా మోక్షమవాప్నుయాత్ ॥ ౦౬-౦౧
పక్షిణః కాకశ్చణ్డాలః పశూనాం చైవ కుక్కురః ।
మునీనాం పాపశ్చణ్డాలః సర్వచాణ్డాలనిన్దకః ॥ ౦౬-౦౨
భస్మనా శుద్ధ్యతే కాస్యం తామ్రమమ్లేన శుద్ధ్యతి ।
రజసా శుద్ధ్యతే నారీ నదీ వేగేన శుద్ధ్యతి ॥ ౦౬-౦౩
భ్రమన్సమ్పూజ్యతే రాజా భ్రమన్సమ్పూజ్యతే ద్విజః ।
భ్రమన్సమ్పూజ్యతే యోగీ స్త్రీ భ్రమన్తీ వినశ్యతి ॥ ౦౬-౦౪
యస్యార్థాస్తస్య మిత్రాణి యస్యార్థాస్తస్య బాన్ధవాః ।
యస్యార్థాః స పుమాఁల్లోకే యస్యార్థాః స చ పణ్డితః ॥ ౦౬-౦౫
తాదృశీ జాయతే బుద్ధిర్వ్యవసాయోఽపి తాదృశః ।
సహాయాస్తాదృశా ఏవ యాదృశీ భవితవ్యతా ॥ ౦౬-౦౬
కాలః పచతి భూతాని కాలః సంహరతే ప్రజాః ।
కాలః సుప్తేషు జాగర్తి కాలో హి దురతిక్రమః ॥ ౦౬-౦౭
న పశ్యతి చ జన్మాన్ధః కామాన్ధో నైవ పశ్యతి ।
మదోన్మత్తా న పశ్యన్తి అర్థీ దోషం న పశ్యతి ॥ ౦౬-౦౮
స్వయం కర్మ కరోత్యాత్మా స్వయం తత్ఫలమశ్నుతే ।
స్వయం భ్రమతి సంసారే స్వయం తస్మాద్విముచ్యతే॥ ౦౬-౦౯
రాజా రాష్ట్రకృతం పాపం రాజ్ఞః పాపం పురోహితః ।
భర్తా చ స్త్రీకృతం పాపం శిష్యపాపం గురుస్తథా ॥ ౦౬-౧౦
ఋణకర్తా పితా శత్రుర్మాతా చ వ్యభిచారిణీ ।
భార్యా రూపవతీ శత్రుః పుత్రః శత్రురపణ్డితః ॥ ౦౬-౧౧
లుబ్ధమర్థేన గృహ్ణీయాత్ స్తబ్ధమఞ్జలికర్మణా ।
మూర్ఖం ఛన్దోzనువృత్త్యా చ యథార్థత్వేన పణ్డితమ్ ॥ ౦౬-౧౨
వరం న రాజ్యం న కురాజరాజ్యం వరం న మిత్రం న కుమిత్రమిత్రమ్ ।
వరం న శిష్యో న కుశిష్యశిష్యో వరం న దార న కుదరదారః ॥ ౦౬-౧౩
కురాజరాజ్యేన కుతః ప్రజాసుఖం కుమిత్రమిత్రేణ కుతోzభినిర్వృతిః ।
కుదారదారైశ్చ కుతో గృహే రతిః కుశిష్యశిష్యమధ్యాపయతః కుతో యశః ॥ ౦౬-౧౪
సింహాదేకం బకాదేకం శిక్షేచ్చత్వారి కుక్కుటాత్ ।
వాయసాత్పఞ్చ శిక్షేచ్చ షట్‍శునస్త్రీణి గర్దభాత్ ॥ ౦౬-౧౫
ప్రభూతం కార్యమల్పం వా యన్నరః కర్తుమిచ్ఛతి ।
సర్వారమ్భేణ తత్కార్యం సింహాదేకం ప్రచక్షతే ॥ ౦౬-౧౬
ఇన్ద్రియాణి చ సంయమ్య రాగద్వేషవివర్జితః ।
సమదుఃఖసుఖః శాన్తః తత్త్వజ్ఞః సాధురుచ్యతే ॥ ౦౬-౧౭
ప్రత్యుత్థానం చ యుద్ధం చ సంవిభాగం చ బన్ధుషు ।
స్వయమాక్రమ్య భుక్తం చ శిక్షేచ్చత్వారి కుక్కుటాత్ ॥ ౦౬-౧౮
గూఢమైథునచారిత్వం కాలే కాలే చ సఙ్గ్రహమ్ ।
అప్రమత్తమవిశ్వాసం పఞ్చ శిక్షేచ్చ వాయసాత్ ॥ ౦౬-౧౯
బహ్వాశీ స్వల్పసన్తుష్టః సనిద్రో లఘుచేతనః ।
స్వామిభక్తశ్చ శూరశ్చ షడేతే శ్వానతో గుణాః ॥ ౦౬-౨౦
సుశ్రాన్తోzపి వహేద్భారం శీతోష్ణం న చ పశ్యతి ।
సన్తుష్టశ్చరతే నిత్యం త్రీణి శిక్షేచ్చ గర్దభాత్ ॥ ౦౬-౨౧
య ఏతాన్వింశతిగుణానాచరిష్యతి మానవః ।
కార్యావస్థాసు సర్వాసు అజేయః స భవిష్యతి ॥ ౦౬-౨౨

అర్థనాశం మనస్తాపం గృహే దుశ్చరితాని చ ।
వఞ్చనం చాపమానం చ మతిమాన్న ప్రకాశయేత్ ॥ ౦౭-౦౧
ధనధాన్యప్రయోగేషు విద్యాసఙ్గ్రహణే తథా ।
ఆహారే వ్యవహారే చ త్యక్తలజ్జః సుఖీ భవేత్ ॥ ౦౭-౦౨
సన్తోషామృతతృప్తానాం యత్సుఖం శాన్తిరేవ చ ।
న చ తద్ధనలుబ్ధానామితశ్చేతశ్చ ధావతామ్ ॥ ౦౭-౦౩
సన్తోషస్త్రిషు కర్తవ్యః స్వదారే భోజనే ధనే ।
త్రిషు చైవ న కర్తవ్యోఽధ్యయనే జపదానయోః ॥ ౦౭-౦౪
విప్రయోర్విప్రవహ్న్యోశ్చ దమ్పత్యోః స్వామిభృత్యయోః ।
అన్తరేణ న గన్తవ్యం హలస్య వృషభస్య చ ॥ ౦౭-౦౫
పాదాభ్యాం న స్పృశేదగ్నిం గురుం బ్రాహ్మణమేవ చ ।
నైవ గాం న కుమారీం చ న వృద్ధం న శిశుం తథా ॥ ౦౭-౦౬
శకటం పఞ్చహస్తేన దశహస్తేన వాజినమ్ ।
గజం హస్తసహస్రేణ దేశత్యాగేన దుర్జనమ్ ॥ ౦౭-౦౭
హస్తీ అఙ్కుశమాత్రేణ వాజీ హస్తేన తాడ్యతే ।
శృఙ్గీ లగుడహస్తేన ఖడ్గహస్తేన దుర్జనః ॥ ౦౭-౦౮
తుష్యన్తి భోజనే విప్రా మయూరా ఘనగర్జితే ।
సాధవః పరసమ్పత్తౌ ఖలాః పరవిపత్తిషు ॥ ౦౭-౦౯
అనులోమేన బలినం ప్రతిలోమేన దుర్జనమ్ ।
ఆత్మతుల్యబలం శత్రుం వినయేన బలేన వా ॥ ౦౭-౧౦
బాహువీర్యం బలం రాజ్ఞాం బ్రహ్మణో బ్రహ్మవిద్బలీ ।
రూపయౌవనమాధుర్యం స్త్రీణాం బలమనుత్తమమ్ ॥ ౦౭-౧౧
నాత్యన్తం సరలైర్భావ్యం గత్వా పశ్య వనస్థలీమ్ ।
ఛిద్యన్తే సరలాస్తత్ర కుబ్జాస్తిష్ఠన్తి పాదపాః ॥ ౦౭-౧౨
యత్రోదకం తత్ర వసన్తి హంసా-స్తథైవ శుష్కం పరివర్జయన్తి ।
న హంసతుల్యేన నరేణ భావ్యం పునస్త్యజన్తః పునరాశ్రయన్తే ॥ ౦౭-౧౩
ఉపార్జితానాం విత్తానాం త్యాగ ఏవ హి రక్షణమ్ ।
తడాగోదరసంస్థానాం పరీవాహ ఇవామ్భసామ్ ॥ ౦౭-౧౪
యస్యార్థాస్తస్య మిత్రాణి యస్యార్థాస్తస్య బాన్ధవాః ।
యస్యార్థాః స పుమాఁల్లోకే యస్యార్థాః స చ పణ్డితః ॥ ౦౭-౧౫
స్వర్గస్థితానామిహ జీవలోకే చత్వారి చిహ్నాని వసన్తి దేహే ।
దానప్రసఙ్గో మధురా చ వాణీ దేవార్చనం బ్రాహ్మణతర్పణం చ ॥ ౦౭-౧౬
అత్యన్తకోపః కటుకా చ వాణీ దరిద్రతా చ స్వజనేషు వైరమ్ ।
నీచప్రసఙ్గః కులహీనసేవా చిహ్నాని దేహే నరకస్థితానామ్ ॥ ౦౭-౧౭
గమ్యతే యది మృగేన్ద్రమన్దిరం లభ్యతే కరికపాలమౌక్తికమ్ ।
జమ్బుకాలయగతే చ ప్రాప్యతే వత్సపుచ్ఛఖరచర్మఖణ్డనమ్ ॥ ౦౭-౧౮
శునః పుచ్ఛమివ వ్యర్థం జీవితం విద్యయా వినా ।
న గుహ్యగోపనే శక్తం న చ దంశనివారణే ॥ ౦౭-౧౯
వాచాం శౌచం చ మనసః శౌచమిన్ద్రియనిగ్రహః ।
సర్వభూతదయాశౌచమేతచ్ఛౌచం పరార్థినామ్ ॥ ౦౭-౨౦
పుష్పే గన్ధం తిలే తైలం కాష్ఠేzగ్నిం పయసి ఘృతమ్ ।
ఇక్షౌ గుడం తథా దేహే పశ్యాత్మానం వివేకతః ॥ ౦౭-౨౧

అధమా ధనమిచ్ఛన్తి ధనమానౌ చ మధ్యమాః ।
ఉత్తమా మానమిచ్ఛన్తి మానో హి మహతాం ధనమ్ ॥ ౦౮-౦౧
ఇక్షురాపః పయో మూలం తామ్బూలం ఫలమౌషధమ్ ।
భక్షయిత్వాపి కర్తవ్యాః స్నానదానాదికాః క్రియాః ॥ ౦౮-౦౨
దీపో భక్షయతే ధ్వాన్తం కజ్జలం చ ప్రసూయతే ।
యదన్నం భక్షయతే నిత్యం జాయతే తాదృశీ ప్రజా ॥ ౦౮-౦౩
విత్తం దేహి గుణాన్వితేషు మతిమన్నాన్యత్ర దేహి క్వచిత్
ప్రాప్తం వారినిధేర్జలం ఘనముఖే మాధుర్యయుక్తం సదా ।
జీవాన్స్థావరజఙ్గమాంశ్చ సకలాన్సఞ్జీవ్య భూమణ్డలం
భూయః పశ్య తదేవ కోటిగుణితం గచ్ఛన్తమమ్భోనిధిమ్ ॥ ౦౮-౦౪
చాణ్డాలానాం సహస్రైశ్చ సూరిభిస్తత్త్వదర్శిభిః ।
ఏకో హి యవనః ప్రోక్తో న నీచో యవనాత్పరః ॥ ౦౮-౦౫
తైలాభ్యఙ్గే చితాధూమే మైథునే క్షౌరకర్మణి ।
తావద్భవతి చాణ్డాలో యావత్స్నానం న చాచరేత్ ॥ ౦౮-౦౬
అజీర్ణే భేషజం వారి జీర్ణే వారి బలప్రదమ్ ।
భోజనే చామృతం వారి భోజనాన్తే విషాపహమ్ ॥ ౦౮-౦౭
హతం జ్ఞానం క్రియాహీనం హతశ్చాజ్ఞానతో నరః ।
హతం నిర్ణాయకం సైన్యం స్త్రియో నష్టా హ్యభర్తృకాః ॥ ౦౮-౦౮
వృద్ధకాలే మృతా భార్యా బన్ధుహస్తగతం ధనమ్ ।
భోజనం చ పరాధీనం తిస్రః పుంసాం విడమ్బనాః ॥ ౦౮-౦౯
నాగ్నిహోత్రం వినా వేదా న చ దానం వినా క్రియా ।
న భావేన వినా సిద్ధిస్తస్మాద్భావో హి కారణమ్ ॥ ౦౮-౧౦
న దేవో విద్యతే కాష్ఠే న పాషాణే న మృణ్మయే ।
భావే హి విద్యతే దేవస్తస్మాద్భావో హి కారణమ్ ॥ ౦౮-౧౧
కాష్ఠపాషాణధాతూనాం కృత్వా భావేన సేవనమ్ ।
శ్రద్ధయా చ తథా సిద్ధిస్తస్య విష్ణుప్రసాదతః ॥ ౦౮-౧౨
శాన్తితుల్యం తపో నాస్తి న సన్తోషాత్పరం సుఖమ్ ।
అపత్యం చ కలత్రం చ సతాం సఙ్గతిరేవ చ ॥ ౦౮-౧౪
గుణో భూషయతే రూపం శీలం భూషయతే కులమ్ ।
ప్రాసాదశిఖరస్థోzపి కాకః కిం గరుడాయతే ॥ ౦౮-౧౫
నిర్గుణస్య హతం రూపం దుఃశీలస్య హతం కులమ్ ।
అసిద్ధస్య హతా విద్యా హ్యభోగేన హతం ధనమ్ ॥ ౦౮-౧౬
శుద్ధం భూమిగతం తోయం శుద్ధా నారీ పతివ్రతా ।
శుచిః క్షేమకరో రాజా సన్తోషో బ్రాహ్మణః శుచిః ॥ ౦౮-౧౭
అసన్తుష్టా ద్విజా నష్టాః సన్తుష్టాశ్చ మహీభృతః ।
సలజ్జా గణికా నష్టా నిర్లజ్జాశ్చ కులాఙ్గనా ॥ ౦౮-౧౮
కిం కులేన విశాలేన విద్యాహీనేన దేహినామ్ ।
దుష్కులం చాపి విదుషో దేవైరపి స పూజ్యతే ॥ ౦౮-౧౯
విద్వాన్ప్రశస్యతే లోకే విద్వాన్ సర్వత్ర పూజ్యతే ।
విద్యయా లభతే సర్వం విద్యా సర్వత్ర పూజ్యతే ॥ ౦౮-౨౦
ఋణకర్తా పితా శత్రుర్మాతా చ వ్యభిచారిణీ ।
భార్యా రూపవతీ శత్రుః పుత్రః శత్రురపణ్డితః ॥ ౦౮-౨౧
మాంసభక్ష్యైః సురాపానైర్ముఖైశ్చాక్షరవర్జితైః ।
పశుభిః పురుషాకారైర్భారాక్రాన్తా హి మేదినీ ॥ ౦౮-౨౨
అన్నహీనో దహేద్రాష్ట్రం మన్త్రహీనశ్చ ఋత్విజః ।
యజమానం దానహీనో నాస్తి యజ్ఞసమో రిపుః ॥ ౦౮-౨౩

ముక్తిమిచ్ఛసి చేత్తాత విషయాన్విషవత్త్యజ ।
క్షమార్జవదయాశౌచం సత్యం పీయూషవత్పిబ ॥ ౦౯-౦౧
పరస్పరస్య మర్మాణి యే భాషన్తే నరాధమాః ।
త ఏవ విలయం యాన్తి వల్మీకోదరసర్పవత్ ॥ ౦౯-౦౨
గన్ధః సువర్ణే ఫలమిక్షుదణ్డే నాకరి పుష్పం ఖలు చన్దనస్య ।
విద్వాన్‍ధనాఢ్యశ్చ నృపశ్చిరాయుః ధాతుః పురా కోzపి న బుద్ధిదోzభూత్ ॥ ౦౯-౦౩
సర్వౌషధీనామమృతా ప్రధానా సర్వేషు సౌఖ్యేష్వశనం ప్రధానమ్ ।
సర్వేన్ద్రియాణాం నయనం ప్రధానం సర్వేషు గాత్రేషు శిరః ప్రధానమ్ ॥ ౦౯-౦౪
దూతో న సఞ్చరతి ఖే న చలేచ్చ వార్తా పూర్వం న జల్పితమిదం న చ సఙ్గమోజ్స్తి ।
వ్యోమ్ని స్థితం రవిశాశిగ్రహణం ప్రశస్తం జానాతి యో ద్విజవరః స కథం న విద్వాన్ ॥ ౦౯-౦౫
విద్యార్థీ సేవకః పాన్థః క్షుధార్తో భయకాతరః ।
భాణ్డారీ ప్రతిహారీ చ సప్త సుప్తాన్ప్రబోధయేత్ ॥ ౦౯-౦౬
అహిం నృపం చ శార్దూలం వృద్ధం చ బాలకం తథా ।
పరశ్వానం చ మూర్ఖం చ సప్త సుప్తాన్న బోధయేత్ ॥ ౦౯-౦౭
అర్ధాధీతాశ్చ యైర్వేదాస్తథా శూద్రాన్నభోజనాః ।
తే ద్విజాః కిం కరిñష్యన్తి నిర్విషా ఇవ పన్నగాః ॥ ౦౯-౦౮
యస్మిన్రుష్టే భయం నాస్తి తుష్టే నైవ ధనాగమః ।
నిగ్రహోzనుగ్రహో నాస్తి స రుష్టః కిం కరిష్యతి ॥ ౦౯-౦౯
నిర్విషేణాపి సర్పేణ కర్తవ్యా మహతీ ఫణా ।
విషమస్తు న చాప్యస్తు ఘటాటోపో భయఙ్కరః ॥ ౦౯-౧౦
ప్రాతర్ద్యూతప్రసఙ్గేన మధ్యాహ్నే స్త్రీప్రసఙ్గతః ।
రాత్రౌ చౌరప్రసఙ్గేన కాలో గచ్ఛన్తి ధీమతామ్ ॥ ౦౯-౧౧
స్వహస్తగ్రథితా మాలా స్వహస్తఘృష్టచన్దనమ్ ।
స్వహస్తలిఖితం స్తోత్రం శక్రస్యాపి శ్రియం హరేత్ ॥ ౦౯-౧౨
ఇక్షుదణ్డాస్తిలాః శూద్రాః కాన్తా హేమ చ మేదినీ ।
చన్దనం దధి తామ్బూలం మర్దనం గుణవర్ధనమ్ ॥ ౦౯-౧౩
దహ్యమానాః సుతీవ్రేణ నీచాః పరయశోzగ్నినా
అశక్తాస్తత్పదం గన్తుం తతో నిన్దాం ప్రకుర్వతే ।
దరిద్రతా ధీరతయా విరాజతేకువస్త్రతా శుభ్రతయా విరాజతే
కదన్నతా చోష్ణతయా విరాజతే కురూపతా శీలతయా విరాజతే ॥ ౦౯-౧౪

ధనహీనో న హీనశ్చ ధనికః స సునిశ్చయః ।
విద్యారత్నేన హీనో యః స హీనః సర్వవస్తుషు ॥ ౧౦-౦౧
దృష్టిపూతం న్యసేత్పాదం వస్త్రపూతం పిబేజ్జలమ్ ।
శాస్త్రపూతం వదేద్వాక్యః మనఃపూతం సమాచరేత్ ॥ ౧౦-౦౨
సుఖార్థీ చేత్త్యజేద్విద్యాం విద్యార్థీ చేత్త్యజేత్సుఖమ్ ।
సుఖార్థినః కుతో విద్యా సుఖం విద్యార్థినః కుతః ॥ ౧౦-౦౩
కవయః కిం న పశ్యన్తి కిం న భక్షన్తి వాయసాః ।
మద్యపాః కిం న జల్పన్తి కిం న కుర్వన్తి యోషితః ॥ ౧౦-౦౪
రఙ్కం కరోతి రాజానం రాజానం రఙ్కమేవ చ ।
ధనినం నిర్ధనం చైవ నిర్ధనం ధనినం విధిః ॥ ౧౦-౦౫
లుబ్ధానాం యాచకః శత్రుర్మూర్ఖానాం బోధకో రిపుః ।
జారస్త్రీణాం పతిః శత్రుశ్చౌరాణాం చన్ద్రమా రిపుః ॥ ౧౦-౦౬
యేషాం న విద్యా న తపో న దానం జ్ఞానం న శీలాం న గుణో న ధర్మః ।
తే మర్త్యలోకే భువి భారభూతా మనుష్యరూపేణ మృగాశ్చరన్తి ॥ ౧౦-౦౭
అన్తఃసారవిహీనానాముపదేశో న జాయతే ।
మలయాచలసంసర్గాన్న వేణుశ్చన్దనాయతే ॥ ౧౦-౦౮
యస్య నాస్తి స్వయం ప్రజ్ఞా శాస్త్రం తస్య కరోతి కిమ్ ।
లోచనాభ్యాం విహీనస్య దర్పణః కిం కరిష్యతి ॥ ౧౦-౦౯
దుర్జనం సజ్జనం కర్తుముపాయో నహి భూతలే ।
అపానం శాతధా ధౌతం న శ్రేష్ఠమిన్ద్రియం భవేత్ ॥ ౧౦-౧౦
ఆప్తద్వేషాద్భవేన్మృత్యుః పరద్వేషాద్ధనక్షయః ।
రాజద్వేషాద్భవేన్నాశో బ్రహ్మద్వేషాత్కులక్షయః ॥ ౧౦-౧౧
వరం వనం వ్యాఘ్రగజేన్ద్రసేవితం ద్రుమాలయం పత్రఫలామ్బుసేవనమ్ ।
తృణేషు శయ్యా శతజీర్ణవల్కలం న బన్ధుమధ్యే ధనహీనజీవనమ్ ॥ ౧౦-౧౨
విప్రో వృక్షస్తస్య మూలం చ సన్ధ్యా వేదః శాఖా ధర్మకర్మాణి పత్రమ్ ।
తస్మాన్మూలం యత్నతో రక్షణీయం ఛిన్నే మూలే నైవ శాఖా న పత్రమ్ ॥ ౧౦-౧౩
మాతా చ కమలా దేవీ పితా దేవో జనార్దనః ।
బాన్ధవా విష్ణుభక్తాశ్చ స్వదేశో భువనత్రయమ్ ॥ ౧౦-౧౪
ఏకవృక్షసమారూఢా నానావర్ణా విహఙ్గమాః ।
ప్రభాతే దిక్షు దశసు యాన్తి కా తత్ర వేదనా ॥ ౧౦-౧౫
బుద్ధిర్యస్య బలం తస్య నిర్బుద్ధేశ్చ కుతో బలమ్ ।
వనే సింహో యదోన్మత్తః మశకేన నిపాతితః ॥ ౧౦-౧౬
కా చిన్తా మమ జీవనే యది హరిర్విశ్వమ్భరో గీయతే
నో చేదర్భకజీవనాయ జననీస్తన్యం కథం నిర్మమే ।
ఇత్యాలోచ్య ముహుర్ముహుర్యదుపతే లక్ష్మీపతే కేవలం
త్వత్పాదామ్బుజసేవనేన సతతం కాలో మయా నీయతే ॥ ౧౦-౧౭
గీర్వాణవాణీషు విశిష్టబుద్ధి-స్తథాపి భాషాన్తరలోలుపోఽహమ్ ।
యథా సుధాయామమరేషు సత్యాం స్వర్గాఙ్గనానామధరాసవే రుచిః ॥ ౧౦-౧౮
అన్నాద్దశగుణం పిష్టం పిష్టాద్దశగుణం పయః ।
పయసోzష్టగుణం మాంసాం మాంసాద్దశగుణం ఘృతమ్ ॥ ౧౦-౧౯
శోకేన రోగా వర్ధన్తే పయసా వర్ధతే తనుః ।
ఘృతేన వర్ధతే వీర్యం మాంసాన్మాంసం ప్రవర్ధతే ॥ ౧౦-౨౦

దాతృత్వం ప్రియవక్తృత్వం ధీరత్వముచితజ్ఞతా ।
అభ్యాసేన న లభ్యన్తే చత్వారః సహజా గుణాః ॥ ౧౧-౦౧
ఆత్మవర్గం పరిత్యజ్య పరవర్గం సమాశ్రయేత్ ।
స్వయమేవ లయం యాతి యథా రాజాన్యధర్మతః ॥ ౧౧-౦౨
హస్తీ స్థూలతనుః స చాఙ్కుశవశః కిం హస్తిమాత్రోఽఙ్కుశో
దీపే ప్రజ్వలితే ప్రణశ్యతి తమః కిం దీపమాత్రం తమః ।
వజ్రేణాపి హతాః పతన్తి గిరయః కిం వజ్రమాత్రం నగా-
స్తేజో యస్య విరాజతే స బలవాన్స్థూలేషు కః ప్రత్యయః ॥ ౧౧-౦౩
కలౌ దశసహస్రాణి హరిస్త్యజతి మేదినీమ్ ।
తదర్ధం జాహ్నవీతోయం తదర్ధం గ్రామదేవతాః ॥ ౧౧-౦౪
గృహాసక్తస్య నో విద్యా నో దయా మాంసభోజినః ।
ద్రవ్యలుబ్ధస్య నో సత్యం స్త్రైణస్య న పవిత్రతా ॥ ౧౧-౦౫
న దుర్జనః సాధుదశాముపైతి బహుప్రకారైరపి శిక్ష్యమాణః ।
ఆమూలసిక్తః పయసా ఘృతేన న నిమ్బవృక్షో మధురత్వమేతి ॥ ౧౧-౦౬
అన్తర్గతమలో దుష్టస్తీర్థస్నానశతైరపి ।
న శుధ్యతి యథా భాణ్డం సురాయా దాహితం చ సత్ ॥ ౧౧-౦౭
న వేత్తి యో యస్య గుణప్రకర్షం స తం సదా నిన్దతి నాత్ర చిత్రమ్ ।
యథా కిరాతీ కరికుమ్భలబ్ధాం ముక్తాం పరిత్యజ్య బిభర్తి గుఞ్జామ్ ॥ ౧౧-౦౮
యే తు సంవత్సరం పూర్ణం నిత్యం మౌనేన భుఞ్జతే ।
యుగకోటిసహస్రం తైః స్వర్గలోకే మహీయతే ॥ ౧౧-౦౯
కామక్రోధౌ తథా లోభం స్వాదుశృఙ్గారకౌతుకే ।
అతినిద్రాతిసేవే చ విద్యార్థీ హ్యష్ట వర్జయేత్ ॥ ౧౧-౧౦
అకృష్టఫలమూలాని వనవాసరతిః సదా ।
కురుతేzహరహః శ్రాద్ధమృషిర్విప్రః స ఉచ్యతే ॥ ౧౧-౧౧
ఏకాహారేణ సన్తుష్టః షట్కర్మనిరతః సదా ।
ఋతుకాలాభిగామీ చ స విప్రో ద్విజ ఉచ్యతే ॥ ౧౧-౧౨
లౌకికే కర్మణి రతః పశూనాం పరిపాలకః ।
వాణిజ్యకృషికర్మా యః స విప్రో వైశ్య ఉచ్యతే ॥ ౧౧-౧౩
లాక్షాదితైలనీలీనాం కౌసుమ్భమధుసర్పిషామ్ ।
విక్రేతా మద్యమాంసానాం స విప్రః శూద్ర ఉచ్యతే ॥ ౧౧-౧౪
పరకార్యవిహన్తా చ దామ్భికః స్వార్థసాధకః ।
ఛలీ ద్వేషీ మృదుః క్రూరో విప్రో మార్జార ఉచ్యతే ॥ ౧౧-౧౫
వాపీకూపతడాగానామారామసురవేశ్మనామ్ ।
ఉచ్ఛేదనే నిరాశఙ్కః స విప్రో మ్లేచ్ఛ ఉచ్యతే ॥ ౧౧-౧౬
దేవద్రవ్యం గురుద్రవ్యం పరదారాభిమర్శనమ్ ।
నిర్వాహః సర్వభూతేషు విప్రశ్చాణ్డాల ఉచ్యతే ॥ ౧౧-౧౭
దేయం భోజ్యధనం ధనం సుకృతిభిర్నో సఞ్చయస్తస్య వై
శ్రీకర్ణస్య బలేశ్చ విక్రమపతేరద్యాపి కీర్తిః స్థితా ।
అస్మాకం మధుదానభోగరహితం నాథం చిరాత్సఞ్చితం
నిర్వాణాదితి నైజపాదయుగలం ధర్షన్త్యహో మక్షికాః ॥ ౧౧-౧౮

సానన్దం సదనం సుతాస్తు సుధియః కాన్తా ప్రియాలాపినీ
ఇచ్ఛాపూర్తిధనం స్వయోషితి రతిః స్వాజ్ఞాపరాః సేవకాః ।
ఆతిథ్యం శివపూజనం ప్రతిదినం మిష్టాన్నపానం గృహే
సాధోః సఙ్గముపాసతే చ సతతం ధన్యో గృహస్థాశ్రమః ॥ ౧౨-౦౧
ఆర్తేషు విప్రేషు దయాన్వితశ్చ యచ్ఛ్రద్ధయా స్వల్పముపైతి దానమ్ ।
అనన్తపారముపైతి  రాజన్యద్దీయతే తన్న లభేద్ద్విజేభ్యః ॥ ౧౨-౦౨
దాక్షిణ్యం స్వజనే దయా పరజనే శాఠ్యం సదా దుర్జనే
ప్రీతిః సాధుజనే స్మయః ఖలజనే విద్వజ్జనే చార్జవమ్ ।
శౌర్యం శత్రుజనే క్షమా గురుజనే నారీజనే ధూర్తతా
ఇత్థం యే పురుషా కలాసు కుశలాస్తేష్వేవ లోకస్థితిః ॥ ౧౨-౦౩
హస్తౌ దానవివర్జితౌ శ్రుతిపుటౌ సారస్వతద్రోహిణౌ
నేత్రే సాధువిలోకనేన రహితే పాదౌ న తీర్థం గతౌ ।
అన్యాయార్జితవిత్తపూర్ణముదరం గర్వేణ తుఙ్గం శిరో
రే రే జమ్బుక ముఞ్చ ముఞ్చ సహసా నీచం సునిన్ద్యం వపుః ॥ ౧౨-౦౪
యేషాం శ్రీమద్యశోదాసుతపదకమలే నాస్తి భక్తిర్నరాణాం
యేషామాభీరకన్యాప్రియగుణకథనే నానురక్తా రసజ్ఞా ।
యేషాం శ్రీకృష్ణలీలాలలితరసకథాసాదరౌ నైవ కర్ణౌ
ధిక్ తాన్ ధిక్ తాన్ ధిగేతాన్ కథయతి సతతం కీర్తనస్థో మృదఙ్గః ॥ ౧౨-౦౫
పత్రం నైవ యదా కరీలవిటపే దోషో వసన్తస్య కిం
నోలూకోzప్యవలోకతే యది దివా సూర్యస్య కిం దూషణమ్ ।
వర్షా నైవ పతన్తి చాతకముఖే మేఘస్య కిం దూషణం
యత్పూర్వం విధినా లలాటలిఖితం తన్మార్జితుం కః క్షమః ॥ ౧౨-౦౬
సత్సఙ్గాద్భవతి హి సాధునా ఖలానాం
సాధూనాం న హి ఖలసఙ్గతః ఖలత్వమ్ ।
ఆమోదం కుసుమభవం మృదేవ ధత్తే
మృద్గన్ధం నహి కుసుమాని ధారయన్తి ॥ ౧౨-౦౭
సాధూనాం దర్శనం పుణ్యం తీర్థభూతా హి సాధవః ।
కాలేన ఫలతే తీర్థం సద్యః సాధుసమాగమః ॥ ౧౨-౦౮
విప్రాస్మిన్నగరే మహాన్కథయ కస్తాలద్రుమాణాం గణః
కో దాతా రజకో దదాతి వసనం ప్రాతర్గృహీత్వా నిశి ।
కో దక్షః పరవిత్తదారహరణే సర్వోzపి దక్షో జనః
కస్మాజ్జీవసి హే సఖే విషకృమిన్యాయేన జీవామ్యహమ్ ॥ ౧౨-౦౯
న విప్రపాదోదకకర్దమాణి న వేదశాస్త్రధ్వనిగర్జితాని  ।
స్వాహాస్వధాకారవివర్జితాని శ్మశానతుల్యాని గృహాణి తాని ॥ ౧౨-౧౦
సత్యం మాతా పితా జ్ఞానం ధర్మో భ్రాతా దయా సఖా ।
శాన్తిః పత్నీ క్షమా పుత్రః షడేతే మమ బాన్ధవాః ॥ ౧౨-౧౧
అనిత్యాని శరీరాణి విభవో నైవ శాశ్వతః ।
నిత్యం సంనిహితో మృత్యుః కర్తవ్యో ధర్మసఙ్గ్రహః ॥ ౧౨-౧౨
నిమన్త్రోత్సవా విప్రా గావో నవతృణోత్సవాః ।
పత్యుత్సాహయుతా భార్యా అహం కృష్ణచరణోత్సవః ॥ ౧౨-౧౩
మాతృవత్పరదారేషు పరద్రవ్యేషు లోష్ట్రవత్ ।
ఆత్మవత్సర్వభూతేషు యః పశ్యతి స పణ్డితః ॥ ౧౨-౧౪
ధర్మే తత్పరతా ముఖే మధురతా దానే సముత్సాహతా
మిత్రేzవఞ్చకతా గురౌ వినయతా చిత్తేఽతిమభీరతా ।
ఆచారే శుచితా గుణే రసికతా శాస్త్రేషు విజ్ఞానతా
రూపే సున్దరతా శివే భజనతా త్వయ్యస్తి భో రాఘవ ॥ ౧౨-౧౫
కాష్ఠం కల్పతరుః సుమేరుచలశ్చిన్తామణిః ప్రస్తరః
సూర్యాస్తీవ్రకరః శశీ క్షయకరః క్షారో హి వారాం నిధిః ।
కామో నష్టతనుర్వలిర్దితిసుతో నిత్యం పశుః కామగౌ-
ర్నైతాంస్తే తులయామి భో రఘుపతే కస్యోపమా దీయతే ॥ ౧౨-౧౬
విద్యా మిత్రం ప్రవాసే చ భార్యా మిత్రం గృహేషు చ ।
వ్యాధితస్యౌషధం మిత్రం ధర్మో మిత్రం మృతస్య చ ॥ ౧౨-౧౭
వినయం రాజపుత్రేభ్యః పణ్డితేభ్యః సుభాషితమ్ ।
అనృతం ద్యూతకారేభ్యః స్త్రీభ్యః శిక్షేత కైతవమ్ ॥ ౧౨-౧౮
అనాలోక్య వ్యయం కర్తా అనాథః కలహప్రియః ।
ఆతురః సర్వక్షేత్రేషు నరః శీఘ్రం వినశ్యతి ॥ ౧౨-౧౯
నాహారం చిన్తయేత్ప్రాజ్ఞో ధర్మమేకం హి చిన్తయేత్ ।
ఆహారో హి మనుష్యాణాం జన్మనా సహ జాయతే ॥ ౧౨-౨౦
ధనధాన్యప్రయోగేషు విద్యాసఙ్గ్రహణే తథా ।
ఆహారే వ్యవహారే చ త్యక్తలజ్జః సుఖీ భవేత్ ॥ ౧౨-౨౧
జలబిన్దునిపాతేన క్రమశః పూర్యతే ఘటః ।
స హేతుః సర్వవిద్యానాం ధర్మస్య చ ధనస్య చ ॥ ౧౨-౨౨
వయసః పరిణామేఽపి యః ఖలః ఖల ఏవ సః ।
సమ్పక్వమపి మాధుర్యం నోపయాతీన్ద్రవారుణమ్ ॥ ౧౨-౨౩

ముహూర్తమపి జీవేచ్చ నరః శుక్లేన కర్మణా ।
న కల్పమపి కష్టేన లోకద్వయవిరోధినా ॥ ౧౩-౦౧
గతే శోకో న కర్తవ్యో భవిష్యం నైవ చిన్తయేత్ ।
వర్తమానేన కాలేన వర్తయన్తి విచక్షణాః ॥ ౧౩-౦౨
స్వభావేన హి తుష్యన్తి దేవాః సత్పురుషాః పితా ।
జ్ఞాతయః స్నానపానాభ్యాం వాక్యదానేన పణ్డితాః ॥ ౧౩-౦౩
ఆయుః కర్మ చ విత్తం చ విద్యా నిధనమేవ చ ।
పఞ్చైతాని హి సృజ్యన్తే గర్భస్థస్యైవ దేహినః ॥ ౧౩-౦౪ (4.1)
అహో బత విచిత్రాణి చరితాని మహాత్మనామ్ ।
లక్ష్మీం తృణాయ మన్యన్తే తద్భారేణ నమన్తి చ ॥ ౧౩-౦౫
యస్య స్నేహో భయం తస్య స్నేహో దుఃఖస్య భాజనమ్ ।
స్నేహమూలాని దుఃఖాని తాని త్యక్త్వా వసేత్ సుఖమ్ ॥ ౧౩-౦౬
అనాగతవిధాతా చ ప్రత్యుత్పన్నమతిస్తథా ।
ద్వావేతౌ సుఖమేధేతే యద్భవిష్యో వినశ్యతి ॥ ౧౩-౦౭
రాజ్ఞి ధర్మిణి ధర్మిష్ఠాః పాపే పాపాః సమే సమాః ।
రాజానమనువర్తన్తే యథా రాజా తథా ప్రజాః ॥ ౧౩-౦౮
జీవన్తం మృతవన్మన్యే దేహినం ధర్మవర్జితమ్ ।
మృతో ధర్మేణ సంయుక్తో దీర్ఘజీవీ న సంశయః  ॥ ౧౩-౦౯
ధర్మార్థకామమోక్షాణాం యస్యైకోzపి న విద్యతే ।
అజాగలస్తనస్యేవ తస్య జన్మ నిరర్థకమ్ ॥ ౧౩-౧౦
బన్ధాయ విషయాసఙ్గో ముక్త్యై నిర్విషయం మనః ।
మన ఏవ మనుష్యాణాం కారణం బన్ధమోక్షయోః ॥ ౧౩-౧౨
దేహాభిమానే గలితం జ్ఞానేన పరమాత్మని ।
యత్ర యత్ర మనో యాతి తత్ర తత్ర సమాధయః ॥ ౧౩-౧౩
ఈప్సితం మనసః సర్వం కస్య సమ్పద్యతే సుఖమ్ ।
దైవాయత్తం యతః సర్వం తస్మాత్సన్తోషమాశ్రయేత్ ॥ ౧౩-౧౪
యథా ధేనుసహస్రేషు వత్సో గచ్ఛతి మాతరమ్ ।
తథా యచ్చ కృతం కర్మ కర్తారమనుగచ్ఛతి ॥ ౧౩-౧౫
అనవస్థితకార్యస్య న జనే న వనే సుఖమ్ ।
జనో దహతి సంసర్గాద్వనం సఙ్గవివర్జనాత్ ॥ ౧౩-౧౬
ఖనిత్వా హి ఖనిత్రేణ భూతలే వారి విన్దతి ।
తథా గురుగతాం విద్యాం శుశ్రూషురధిగచ్ఛతి ॥ ౧౩-౧౭
కర్మాయత్తం ఫలం పుంసాం బుద్ధిః కర్మానుసారిణీ ।
తథాపి సుధియశ్చార్యా సువిచార్యైవ కుర్వతే ॥ ౧౩-౧౮
సన్తోషస్త్రిషు కర్తవ్యః స్వదారే భోజనే ధనే ।
త్రిషు చైవ న కర్తవ్యోzధ్యయనే జపదానయోః ॥ ౧౩-౧౯
ఏకాక్షరప్రదాతారం యో గురుం నాభివన్దతే ।
శ్వానయోనిశతం గత్వా చాణ్డాలేష్వభిజాయతే ॥ ౧౩-౨౦
యుగాన్తే ప్రచలేన్మేరుః కల్పాన్తే సప్త సాగరాః ।
సాధవః ప్రతిపన్నార్థాన్న చలన్తి కదాచన ॥ ౧౩-౨౧

పృథివ్యాం త్రీణి రత్నాని జలమన్నం సుభాషితమ్ ।
మూఢైః పాషాణఖణ్డేషు రత్నసఞ్జ్ఞా విధీయతే ॥ ౧౪-౦౧
ఆత్మాపరాధవృక్షస్య ఫలాన్యేతాని దేహినామ్ ।
దారిద్ర్యదుఃఖరోగాణి బన్ధనవ్యసనాని చ ॥ ౧౪-౦౨
పునర్విత్తం పునర్మిత్రం పునర్భార్యా పునర్మహీ ।
ఏతత్సర్వం పునర్లభ్యం న శరీరం పునః పునః ॥ ౧౪-౦౩
బహూనాం చైవ సత్త్వానాం సమవాయో రిపుఞ్జయః ।
వర్షాధారాధరో మేఘస్తృణైరపి నివార్యతే ॥ ౧౪-౦౪
జలే తైలం ఖలే గుహ్యం పాత్రే దానం మనాగపి ।
ప్రాజ్ఞే శాస్త్రం స్వయం యాతి విస్తారం వస్తుశక్తితః ॥ ౧౪-౦౫
ధర్మాఖ్యానే శ్మశానే చ రోగిణాం యా మతిర్భవేత్ ।
సా సర్వదైవ తిష్ఠేచ్చేత్కో న ముచ్యేత బన్ధనాత్ ॥ ౧౪-౦౬
ఉత్పన్నపశ్చాత్తాపస్య బుద్ధిర్భవతి యాదృశీ ।
తాదృశీ యది పూర్వం స్యాత్కస్య న స్యాన్మహోదయః ॥ ౧౪-౦౭
దానే తపసి శౌర్యే వా విజ్ఞానే వినయే నయే ।
విస్మయో నహి కర్తవ్యో బహురత్నా వసున్ధరా ॥ ౧౪-౦౮
దూరస్థోzపి న దూరస్థో యో యస్య మనసి స్థితః ।
యో యస్య హృదయే నాస్తి సమీపస్థోzపి దూరతః ॥ ౧౪-౦౯
యస్మాచ్చ ప్రియమిచ్ఛేత్తు తస్య బ్రూయాత్సదా ప్రియమ్ ।
వ్యాధో మృగవధం కర్తుం గీతం గాయతి సుస్వరమ్ ॥ ౧౪-౧౦
అత్యాసన్నా వినాశాయ దూరస్థా న ఫలప్రదా ।
సేవ్యతాం మధ్యభావేన రాజా వహ్నిర్గురుః స్త్రియః ॥ ౧౪-౧౧
అగ్నిరాపః స్త్రియో మూర్ఖాః సర్పా రాజకులాని చ ।
నిత్యం యత్నేన సేవ్యాని సద్యః ప్రాణహరాణి షట్ ॥ ౧౪-౧౨
స జీవతి గుణా యస్య యస్య ధర్మః స జీవతి ।
గుణధర్మవిహీనస్య జీవితం నిష్ప్రయోజనమ్ ॥ ౧౪-౧౩
యదీచ్ఛసి వశీకర్తుం జగదేకేన కర్మణా ।
పురా పఞ్చదశాస్యేభ్యో గాం చరన్తీ నివారయ ॥ ౧౪-౧౪
ప్రస్తావసదృశం వాక్యం ప్రభావసదృశం ప్రియమ్ ।
ఆత్మశక్తిసమం కోపం యో జానాతి స పణ్డితః ॥ ౧౪-౧౫
ఏక ఏవ పదార్థస్తు త్రిధా భవతి వీక్షితః ।
కుణపం కామినీ మాంసం యోగిభిః కామిభిః శ్వభిః ॥ ౧౪-౧౬
సుసిద్ధమౌషధం ధర్మం గృహచ్ఛిద్రం చ మైథునమ్ ।
కుభుక్తం కుశ్రుతం చైవ మతిమాన్న ప్రకాశయేత్ ॥ ౧౪-౧౭
తావన్మౌనేన నీయన్తే కోకిలైశ్చైవ వాసరాః ।
యావత్సర్వజనానన్దదాయినీ వాక్ప్రవర్తతే ॥ ౧౪-౧౮
ధర్మం ధనం చ ధాన్యం చ గురోర్వచనమౌషధమ్ ।
సుగృహీతం చ కర్తవ్యమన్యథా తు న జీవతి ॥ ౧౪-౧౯
త్యజ దుర్జనసంసర్గం భజ సాధుసమాగమమ్ ।
కురు పుణ్యమహోరాత్రం స్మర నిత్యమనిత్యతః ॥ ౧౪-౨౦

యస్య చిత్తం ద్రవీభూతం కృపయా సర్వజన్తుషు ।
తస్య జ్ఞానేన మోక్షేణ కిం జటాభస్మలేపనైః ॥ ౧౫-౦౧
ఏకమప్యక్షరం యస్తు గురుః శిష్యం ప్రబోధయేత్ ।
పృథివ్యాం నాస్తి తద్ద్రవ్యం యద్దత్త్వా సోzనృణీ భవేత్ ॥ ౧౫-౦౨
ఖలానాం కణ్టకానాం చ ద్వివిధైవ ప్రతిక్రియా ।
ఉపానన్ముఖభఙ్గో వా దూరతో వా విసర్జనమ్ ॥ ౧౫-౦౨
కుచైలినం దన్తమలోపధారిణం బహ్వాశినం నిష్ఠురభాషిణం చ ।
సూర్యోదయే చాస్తమితే శయానం విముఞ్చతి శ్రీర్యది చక్రపాణిః ॥ ౧౫-౦౪
త్యజన్తి మిత్రాణి ధనైర్విహీనం పుత్రాశ్చ దారాశ్చ సుహృజ్జనాశ్చ ।
తమర్థవన్తం పునరాశ్రయన్తిఅర్థో హి లోకే మనుష్యస్య బన్ధుః ॥ ౧౫-౦౫
అన్యాయోపార్జితం ద్రవ్యం దశ వర్షాణి తిష్ఠతి ।
ప్రాప్తే చైకాదశే వర్షే సమూలం తద్వినశ్యతి ॥ ౧౫-౦౬
అయుక్తం స్వామినో యుక్తం యుక్తం నీచస్య దూషణమ్ ।
అమృతం రాహవే మృత్యుర్విషం శఙ్కరభూషణమ్ ॥ ౧౫-౦౭
తద్భోజనం యద్ద్విజభుక్తశేషం తత్సౌహృదం యత్క్రియతే పరస్మిన్ ।
సా ప్రాజ్ఞతా యా న కరోతి పాపం దమ్భం వినా యః క్రియతే స ధర్మః ॥ ౧౫-౦౮
మణిర్లుణ్ఠతి పాదాగ్రే కాచః శిరసి ధార్యతే ।
క్రయవిక్రయవేలాయాం కాచః కాచో మణిర్మణిః ॥ ౧౫-౦౯
అనన్తశాస్త్రం బహులాశ్చ విద్యాః స్వల్పశ్చ కాలో బహువిఘ్నతా చ ।
యత్సారభూతం తదుపాసనీయాం హంసో యథా క్షీరమివామ్బుమధ్యాత్ ॥ ౧౫-౧౦
దూరాగతం పథి శ్రాన్తం వృథా చ గృహమాగతమ్ ।
అనర్చయిత్వా యో భుఙ్క్తే స వై చాణ్డాల ఉచ్యతే ॥ ౧౫-౧౧
పఠన్తి చతురో వేదాన్ధర్మశాస్త్రాణ్యనేకశః ।
ఆత్మానం నైవ జానన్తి దర్వీ పాకరసం యథా ॥ ౧౫-౧౨
ధన్యా ద్విజమయీ నౌకా విపరీతా భవార్ణవే ।
తరన్త్యధోగతాః సర్వే ఉపరిష్ఠాః పతన్త్యధః ॥ ౧౫-౧౩
అయమమృతనిధానం నాయకోzప్యోషధీనామ్
అమృతమయశరీరః కాన్తియుక్తోzపి చన్ద్రః ।
భవతివిగతరశ్మిర్మణ్డలం ప్రాప్య భానోః
పరసదననివిష్టః కో లఘుత్వం న యాతి ॥ ౧౫-౧౪
అలిరయం నలినీదలమధ్యగః కమలినీమకరన్దమదాలసః ।
విధివశాత్పరదేశముపాగతఃకుటజపుష్పరసం బహు మన్యతే ॥ ౧౫-౧౫
పీతః క్రుద్ధేన తాతశ్చరణతలహతో వల్లభో యేన రోషా
దాబాల్యాద్విప్రవర్యైః స్వవదనవివరే ధార్యతే వైరిణీ మే ।
గేహం మే ఛేదయన్తి ప్రతిదివసముమాకాన్తపూజానిమిత్తం
తస్మాత్ఖిన్నా సదాహం ద్విజకులనిలయం నాథ యుక్తం త్యజామి ॥ ౧౫-౧౬
బన్ధనాని ఖలు సన్తి బహూని ప్రేమరజ్జుకృతబన్ధనమన్యత్ ।
దారుభేదనిపుణోzపి షడఙ్ఘ్రి-ర్నిష్క్రియో భవతి పఙ్కజకోశేః ॥ ౧౫-౧౭
పతిర్నజహాతిలీలామ్ ఉఅన్త్రార్పితోమఘుగ్తనిజహాతిచేక్షుః
క్షీణో పినత్యజితశీలగుణాన్కులీనః ॥ ౧౫-౧౮
ఉర్వ్యాం కోzపి మహీధరో లఘుతరో దోర్భ్యాం ధృతో
లీలయా తేన త్వం దివి భూతలే చ సతతం గోవర్ధనో గీయసే ।
త్వాం త్రైలోక్యధరం వహామి కుచయోరగ్రే న తద్గణ్యతే
కిం వా కేశవ భాషణేన బహునా పుణ్యైర్యశో లభ్యతే ॥ ౧౫-౧౯

న ధ్యాతం పదమీశ్వరస్య విధివత్సంసారవిచ్ఛిత్తయే
స్వర్గద్వారకపాటపాటనపటుర్ధర్మోzపి నోపార్జితః ।
నారీపీనపయోధరోరుయుగలా స్వప్నేzపి నాలిఙ్గితం
మాతుః కేవలమేవ యౌవనవనచ్ఛేదే కుఠారా వయమ్ ॥ ౧౬-౦౧
జల్పన్తి సార్ధమన్యేన పశ్యన్త్యన్యం సవిభ్రమాః ।
హృదయే చిన్తయన్త్యన్యం న స్త్రీణామేకతో రతిః ॥ ౧౬-౦౨
యో మోహాన్మన్యతే మూఢో రక్తేయం మయి కామినీ ।
స తస్యా వశగో భూత్వా నృత్యేత్ క్రీడాశకున్తవత్ ॥ ౧౬-౦౩
కోzర్థాన్ప్రాప్య న గర్వితో విషయిణః కస్యాపదోఽస్తం గతాః
స్త్రీభిః కస్య న ఖణ్డితం భువి మనః కో నామ రాజప్రియః ।
కః కాలస్య న గోచరత్వమగమత్ కోzర్థీ గతో గౌరవం
కో వా దుర్జనదుర్గమేషు పతితః క్షేమేణ యాతః పథి ॥ ౧౬-౦౪
న నిర్మితో న చైవ న దృష్టపూర్వోన శ్రూయతే హేమమయః కురఙ్గః ।
తథాzపి తృష్ణా రఘునన్దనస్య వినాశకాలే విపరీతబుద్ధిః ॥ ౧౬-౦౫
గుణైరుత్తమతాం యాతి నోచ్చైరాసనసంస్థితాః ।
ప్రాసాదశిఖరస్థోzపి కాకః కిం గరుడాయతే ॥ ౧౬-౦౬
గుణాః సర్వత్ర పూజ్యన్తే న మహత్యోzపి సమ్పదః ।
పూర్ణేన్దుః కిం తథా వన్ద్యో నిష్కలఙ్కో యథా కృశః ॥ ౧౬-౦౭
పరైరుక్తగుణో యస్తు నిర్గుణోzపి గుణీ భవేత్ ।
ఇన్ద్రోzపి లఘుతాం యాతి స్వయం ప్రఖ్యాపితైర్గుణైః ॥ ౧౬-౦౮
వివేకినమనుప్రాప్తా గుణా యాన్తి మనోజ్ఞతామ్ ।
సుతరాం రత్నమాభాతి చామీకరనియోజితమ్ ॥ ౧౬-౦౯
గుణైః సర్వజ్ఞతుల్యోzపి సీదత్యేకో నిరాశ్రయః ।
అనర్ఘ్యమపి మాణిక్యం హేమాశ్రయమపేక్షతే ॥ ౧౬-౧౦
అతిక్లేశేన యద్ద్రవ్యమతిలోభేన యత్సుఖమ్ ।
శత్రూణాం ప్రణిపాతేన తే హ్యర్థా మా భవన్తు మే ॥ ౧౬-౧౧
కిం తయా క్రియతే లక్ష్మ్యా యా వధూరివ కేవలా ।
యా తు వేశ్యేవ సామాన్యా పథికైరపి భుజ్యతే ॥ ౧౬-౧౨
ధనేషు జీవితవ్యేషు స్త్రీషు చాహారకర్మసు ।
అతృప్తాః ప్రాణినః సర్వే యాతా యాస్యన్తి యాన్తి చ ॥ ౧౬-౧౩
ప్రియవాక్యప్రదానేన సర్వే తుష్యన్తి జన్తవః ।
తస్మాత్తదేవ వక్తవ్యం వచనే కా దరిద్రతా ॥ ౧౬-౧౩
క్షీయన్తే సర్వదానాని యజ్ఞహోమబలిక్రియాః ।
న క్షీయతే పాత్రదానమభయం సర్వదేహినామ్ ॥ ౧౬-౧౪
తృణం లఘు తృణాత్తూలం తూలాదపి చ యాచకః ।
వాయునా కిం న నీతోzసౌ మామయం యాచయిష్యతి ॥ ౧౬-౧౫
వరం ప్రాణపరిత్యాగో మానభఙ్గేన జీవనాత్ ।
ప్రాణత్యాగే క్షణం దుఃఖం మానభఙ్గే దినే దినే ॥ ౧౬-౧౫
సంసారవిషవృక్షస్య ద్వే ఫలేzమృతోపమే ।
సుభాషితం చ సుస్వాదు సఙ్గతిః సజ్జనే జనే ॥ ౧౬-౧౮
జన్మ జన్మ యదభ్యస్తం దానమధ్యయనం తపః ।
తేనైవాభ్యాసయోగేన దేహీ చాభ్యస్యతే పునః ॥ ౧౬-౧౯
పుస్తకస్థా తు యా విద్యా పరహస్తగతం ధనం ।
కార్యకాలే సముత్పన్నే న సా విద్యా న తద్ధనమ్ ॥ ౧౬-౨౦

పుస్తకప్రత్యయాధీతం నాధీతం గురుసన్నిధౌ ।
సభామధ్యే న శోభన్తే జారగర్భా ఇవ స్త్రియః ॥ ౧౭-౦౧
కృతే ప్రతికృతిం కుర్యాద్ధింసనే ప్రతిహింసనమ్ ।
తత్ర దోషో న పతతి దుష్టే దుష్టం సమాచరేత్ ॥ ౧౭-౦౨
యద్దూరం యద్దురారాధ్యం యచ్చ దూరే వ్యవస్థితమ్ ।
తత్సర్వం తపసా సాధ్యం తపో హి దురతిక్రమమ్ ॥ ౧౭-౦౩
లోభశ్చేదగుణేన కిం పిశునతా యద్యస్తి కిం పాతకైః
సత్యం చేత్తపసా చ కిం శుచి మనో యద్యస్తి తీర్థేన కిమ్ ।
సౌజన్యం యది కిం గుణైః సుమహిమా యద్యస్తి కిం మణ్డనైః
సద్విద్యా యది కిం ధనైరపయశో యద్యస్తి కిం మృత్యునా ॥ ౧౭-౦౪
పితా రత్నాకరో యస్య లక్ష్మీర్యస్య సహోదరా ।
శఙ్ఖో భిక్షాటనం కుర్యాన్న దత్తముపతిష్ఠతే ॥ ౧౭-౦౫
అశక్తస్తు భవేత్సాధుర్బ్రహ్మచారీ వా నిర్ధనః ।
వ్యాధితో దేవభక్తశ్చ వృద్ధా నారీ పతివ్రతా ॥ ౧౭-౦౬
నాన్నోదకసమం దానం న తిథిర్ద్వాదశీ సమా ।
న గాయత్ర్యాః పరో మన్త్రో న మాతుర్దైవతం పరమ్ ॥ ౧౭-౦౭
తక్షకస్య విషం దన్తే మక్షికాయాస్తు మస్తకే ।
వృశ్చికస్య విషం పుచ్ఛే సర్వాఙ్గే దుర్జనే విషమ్ ॥ ౧౭-౦౮
పత్యురాజ్ఞాం వినా నారీ హ్యుపోష్య వ్రతచారిణీ ।
ఆయుష్యం హరతే భర్తుః సా నారీ నరకం వ్రజేత్ ॥ ౧౭-౦౯
న దానైః శుధ్యతే నారీ నోపవాసశతైరపి ।
న తీర్థసేవయా తద్వద్భర్తుః పదోదకైర్యథా ॥ ౧౭-౧౦
పాదశేషం పీతశేషం సన్ధ్యాశేషం తథైవ చ ।
శ్వానమూత్రసమం తోయం పీత్వా చాన్ద్రాయణం చరేత్ ॥ ౧౭-౧౧
దానేన పాణిర్న తు కఙ్కణేనస్నానేన శుద్ధిర్న తు చన్దనేన ।
మానేన తృప్తిర్న తు భోజనేన జ్ఞానేన ముక్తిర్న తు ముణ్డనేన ॥ ౧౭-౧౨
నాపితస్య గృహే క్షౌరం పాషాణే గన్ధలేపనమ్ ।
ఆత్మరూపం జలే పశ్యన్ శక్రస్యాపి శ్రియం హరేత్ ॥ ౧౭-౧౩
సద్యః ప్రజ్ఞాహరా తుణ్డీ సద్యః ప్రజ్ఞాకరీ వచా ।
సద్యః శక్తిహరా నారీ సద్యః శక్తికరం పయః ॥ ౧౭-౧౪
పరోపకరణం యేషాం జాగర్తి హృదయే సతామ్ ।
నశ్యన్తి విపదస్తేషాం సమ్పదః స్యుః పదే పదే ॥ ౧౭-౧౫
యది రామా యది చ రమా యది తనయో వినయగుణోపేతః ।
తనయే తనయోత్పత్తిః సురవరనగరే కిమాధిక్యమ్ ॥ ౧౭-౧౬
ఆహారనిద్రాభయమైథునాని సమాని చైతాని నృణాం పశూనామ్ ।
జ్ఞానం నరాణామధికో విశేషో జ్ఞానేన హీనాః పశుభిః సమానాః ॥ ౧౭-౧౭
దానార్థినో మధుకరా యది కర్ణతాలైర్దూరీకృతాః దూరీకృతాః కరివరేణ మదాన్ధబుద్ధ్యా ।
తస్యైవ గణ్డయుగ్మమణ్డనహానిరేషా భృఙ్గాః పునర్వికచపద్మవనే వసన్తి ॥ ౧౭-౧౮
రాజా వేశ్యా యమశ్చాగ్నిస్తస్కరో బాలయాచకౌ ।
పరదుఃఖం న జానన్తి అష్టమో గ్రామకణ్టకః ॥ ౧౭-౧౯
అధః పశ్యసి కిం బాలే పతితం తవ కిం భువి ।
రే రే మూర్ఖ న జానాసి గతం తారుణ్యమౌక్తికమ్ ॥ ౧౭-౨౦
వ్యాలాశ్రయాపి వికలాపి సకణ్టకాపి వక్రాపి పఙ్కిలభవాపి దురాసదాపి ।
గన్ధేన బన్ధురసి కేతకి సర్వజన్తారేకో గుణః ఖలు నిహన్తి సమస్తదోషాన్ ॥ ౧౭-౨౧

జైహింద్.

నవలా,ముదిత,సిరివశ,వరదామ,పంచముఖ,,తమినీ,షడాంగ,షణ్ణాజిన,నిభదా,తిమిరాపహ,యమనియమ,చతురానన,తమయా,రమతీ,నళినీ,షడృతు,అనితయ,గర్భ"-దిగ్ఞవ"-వృత్తము. రచన:-వల్లభవఝల అప్పల నరసింహ మూర్తి.జుత్తాడ.

జైశ్రీరామ్.

నవలా,ముదిత,సిరివశ,వరదామ,పంచముఖ,,తమినీ,షడాంగ,షణ్ణాజిన,నిభదా,తిమిరాపహ,యమనియమ,చతురానన,తమయా,రమతీ,నళినీ,షడృతు,అనితయ,గర్భ"-దిగ్ఞవ"-వృత్తము.

రచన:-వల్లభవఝల అప్పల నరసింహ మూర్తి.జుత్తాడ.

                   
దిగ్ఞవ వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.న.న.న.న.న.న.న.న.లగ.గణములు.యతులు.
07,12,17,ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
యమ నియమ మయ!నియమత యమత తమయ!నితత నియమ నిరతా!
                                                                                     
తమ తమ మతతను!మయత!తమియ మతత!నియనిత మత నుత శ్రీ!
రమ యమ మతి!రనుచిత!సురమతి మమత!నిరతి వితరణ మయా!
సుమ రస సమ!సునిశితమ!సుమనమున!సు నిగమ ఖనివి!జనకా!
అర్ధము,
యమ=హింసనడంచు(పాపములను హరించు),నియమ నిరతా=
నియమము  సర్వదా నాచరించు,యమత=హింసించుట యందు,
తమియ=తమముగల,నియమత=నీమముతో!కూడిన,యమ=స్త్రీ,
తమ తమ మతతమ=వారివారి మతము లందను రక్తిగల,తనియని
తమత=తృప్తి నందని తమత్వముతో,నుతశ్రీ=నుతింప గల్గు సంపద
లతో,  రమ మయ మతి=ధనామోహపు బుద్ధి,తిమిర రమతి=చీకటి
యందే మోదించు,మమత నిరతి=నిరతము మమతాను రాగాలతో,
వితరణమయ=దానదృష్టి గలవాడా,సుమ రస సమ=మకరందమువలె
మథురమైన,సునిశిత సుమనా=సున్నిత మైన, మంచి మనస్సుగల,
సు నిగమ ఖని=మంచి వేద వేద్య,జనకా=తండ్రీ,
భావము;-
యమ.నియమముతో కూడి,నియమము తప్పక పాప హరమందు
తమిగల,నితతము నియమ నిరతి కలవాడా !తమ తమ మతమనే!
తనువు నందిమిడియున్న,చీకటి బుద్ధిని,తనియు ,తమముచే నుతింప
బడు సంపన్నుడా!లక్ష్మీసంపన్నుడవై,తగినట్లు దేవతా చైదముల మమ
కారము,నీమముగా గల వితరణ గుణముతో!నిండిన వాడా!తీయని
తేనియకు సరియైన మృదు మానసా!సునిశిత మైనవాడా!మంచి
మనస్సుతో!వేద వేదాంత వేద్యుడవు!ఓ!జనకా!
1.గర్భగత"-ననలా"-వృత్తము.
ఉష్ణిక్ఛందము.న.న.ల.గణములు.వృ.సం.128,
ప్రాసనియమముకలదు.
యమ నియమ మయ!
తమ తమ మతత!
రమ యమ మతిర!
సుమ రస సుమ సు!
2.గర్భగత"-ముదిత"-వృత్తము.
సుప్రతిష్టఛందము.న.లల.గణములు.వృసం.32.
ప్రాసనియమముకలదు.
అ నియమత!
తను మయత!
రనుచిత సు!
సునిశితమ!
3.గర్భగత"-సిరివశ"-వృత్తము.
గాయిత్రీఛందము.న.న.గణములు.వృ.సం.64.
ప్రాసనియమముకలదు.
యమ తత మయ
తమి యమ తత!
రమత మమత!
సుమన మనసు!
4.గర్భగత"-వరదామ"-వృత్తము.
త్రిష్టుప్ఛందము.న.న.న.లల.గణములు.యతి,07,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.
యమ నియమ మయ నియమత!
తమ తమ మత తను మయత!
రమ యమ మతి రనుచిత సు!
సుమ రస సమ సునిశిత మ!
5.గర్భగత"-పంచముఖ"-వృత్తము.
అత్యష్టీఛందము.న.న.న.న.న.లల.గణములు.యతి.12.వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
యమ నియమ మయ నియమత!యమత తమయ!
తమ తమ మత తను మయత!తమియ మతత!
రమ యమ మతి రనుచిత సు సురమతి రమత!
సుమ రస సమ సునిశిత! సుమ మనమున సు!
6.గర్భగత"-తమినీ-వృత్తము.
శక్వరీఛందము.న.న.న.న.లగ.గణములు.యతి.06,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం
అనియమత యమత తమయ నిరతా!
తను మయత!తమియ మతత నుతశ్రీ!
అనుచిత సు రమతి మమత!ణమయా!
సునిశితమ సుమనమున సు జనకా!
7.గర్భగత"-షడాంగ"-వృత్తము.
కృతిఛందము.న.న.న.న.న.న.లగ.గణములు.యతులు.6,11.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
అనియమత యమత తమయ!నితత నియమ నిరతా!
తనుమయత!తమియమత తనియని తమత నుత శ్రీ!
అనుచిత సు రమతి మమత!నిరతి వితరణ మయా!
సునిశితమ!సుమనమున!సు నిగమ ఖనివి!జనకా!
8.గర్భగత"-షణ్ణాజిన"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.న.న.న.న.న.న.జ.న.లల.గణములు.యతులు.
6,11,21, ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
అ నియమత!యమత తమయ!నితత నియమ నిరతా!యమ నియమమ!
తను మయత!తమియ మత!తనియని తమత నుత శ్రీతమ తమ మత!
అనుచిత సు రమతి మమత!నిరతి వితరణ మయమతరమ యమ మతి!
సునిశిత మ!సు మనమున!సు నిగమ ఖనివి!జనకా!సుమ రస సమ!
9.గర్భగత"-నిభదా"-వృత్తము.
అష్టీఛందము.న.న.న.భ.న.ల.గణములు.యతి.06,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
అనితత నియమ!నిరతా!యమ నియమమ!
తనియని తమత నుతశ్రీ!తమ తమ మత!
త నిరతి!వితరణ మయా!రమ యమ మతి!
సు నిగమ ఖనివి జనకా!సుమ రస సమ!
10,గర్భగత"-తిమిరాపహ"-వృత్తము.
ప్రకృతిఛందము.న.న.న.భ.న.న.న.గణములు.యతులు.11,17.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
అని తత నియమ!నిరతా!యమ నియమమ!అనియ మత!
తనియని తమత!నుతశ్రీ!తమ తమ మత !తను మయత!
త నిరతి వితరణమయా!రమ యమ మతి!రనుచిత సు!
సు నిగమ ఖనివి జనకా!సుమ రస సమ!సునిశిత మ!
11.గర్భగత"-యమనియమ"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.న.న.న.భ.న.న.న.న.లల.గణములు.యతులు.
6,11,17,ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
అని తత నియమ నిరతా!యమ నియమమ!అనియమత!యమత తమ!తనియని తమత నుతశ్రీ!తమతమ మత!తనుమయత!తమియ మత!
త నిరతి వితరణ మయా!రమ యమ మతి!రనుచిత సురమతి మమ!
సు నిగమ ఖనివి జనకా!సుమ రస సమ!సునిశితమ!సు మనమున!
12.గర్భగత"-చతురానన"-వృత్తము.
జగతీఛందము.న.న.న.న.గణములు.యతి.07,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
యమత తమయ!యమ నియమమ!
తమియ మతత!తమ తమ మత!
రమతి మమత!రమ యమ మతి!
సుమనమున!సు సుమ రస సమ!
13.గర్భగత"-తమయా"-వృత్తము.
సంకృతిఛందము.న.న.న.న.న.న.న.గణములు.యతులు.7,12,18
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
యమత తమయ!యమ నియమమ!అనియత!అనితత నియమ!
తమియ మత!తమతమమత!తనుమయత!మతనియని తమత!
రమతి మమ!రమ యమ మతి!రనుచిత సుత నిరతి వితరణ!
సుమనమున!సుమ రస సమ!సునిశితమ! సునిగమ ఖనివి!జ!
14.గర్భగత"-రమతీ"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.న.న.న.న.న.న.న.న.లగ.గణములు.యతులు.
7,13,18,ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
యమత తమయ!యమ నియమమ!అనియమత!నితతనియమ!నిరతా!
తమియ మత!తమత మమత!తను యమతమ!తనియ తమనుతశ్రీ!
రమతి మమ!రమ యమ మతి!అనుచిత సుత నిరతి వితరణమయా!
సు మనమున సుమరస సమ!సునిశితమ సునిగమ ఖనివి!జనకా!
15.గర్భగత"-నళినీ"-వృత్తము.
అతిజగతీఛందము.న.న.న.న.ల.గణములు.యతి.8.వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
అని తతనియమ!యమ నియమమ!
తనియని తమత!తమ తమ మత!
త.నిరతి వితర!రమ యమ మతి!
సు నిగమ ఖనివి!సుమ రస సమ!
16.గర్భగత"-షడృతు"-వృత్తము.
ధృతిఛందము.న.న.న.న.న.న.గణములు.యతి8.వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
అని తత నియమ!యమ నియమ!అనియమత!
తనియని తమత!తమ తమ మత!తను యమత!
త నిరతి వితర!రమ యమ మతి!రనుచిత సు!
సు నిగమ ఖనివి!సుమ రస సమ!సునిశితమ!
17.గర్భగత"-అనియత"-వృత్తము.
వికృతిఛందము.న.న.న.న.న.న.న.లల.గణములు.యతులు.
8,14,19,ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
అని తత నియమ!యమ నియమ!అని యమత!యమత తమయ!
తనియని తమత!తమ తమ మత!తను యమత!తమియ మతత!
త నిరతి వితర !రమ యమ మతి! రనుచిత సు ర మతి మమత!
సు నిగమ ఖనివి!సుమ రస సమ!సునిశిత మ! సు మనమున సు!
స్వస్తి
మూర్తి.జుత్తాడ.

జైహింద్.

బాసట,జల్లుమాపు,భారణా,ఉత్సుక,మదపెంపు,ఖద్యోతినీ,నిరాధార,వరామన,నిజేచ్ఛ,రంబకా,అంగీకృత,గరగర్భకురువరద"-వృత్తము. రచన;-వల్లభ వఝల అప్పల నరసింహ మూర్తి. జుత్తాడ.

జైశ్రీరామ్.

బాసట,జల్లుమాపు,భారణా,ఉత్సుక,మదపెంపు,ఖద్యోతినీ,నిరాధార,వరామన,నిజేచ్ఛ,రంబకా,అంగీకృత,గరగర్భకురువరద"-వృత్తము.

రచన;-వల్లభ వఝల అప్పల నరసింహ మూర్తి.  జుత్తాడ.

                   

"-కురువరద"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.భ.ర.న.భ.భ.ర.జ.జ.గగ.గణములు.యతులు.
7,10,19,ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
వల్లని మాటలా!వలదు!వల్లభమౌ గతి!చూడుమా!వరామను కీర్తి మెచ్చన్?
చెల్లెడి చేతలం!చెలగి!చిల్లొనరించకు?ఛందమే!స్థిరంబమరించు ఖ్యాతిన్!
కొల్లల ఛందముల్కొలువు!గొళ్ళియ మేయకు?స్వేచ్ఛ చేకురున్!వరదంబు లెల్లన్?                                                                                    
చల్లటి! శ్రీలవే?ఛలము!జల్లుల మాపకుమా!నరా!చరాశ్రిత దేహ ధారీ!
అర్ధములు:-
వల్లని= సానుకూలము కాని,వల్లభమౌ గతి=శ్రీప్రదమగు మార్గము,
చిల్లొనరించకు=బెజ్జము కలిగించకు(అపకీర్తి పాలుజేయకు).
గొళ్ళియమేర్చకు=ఛందః స్వేచ్ఛకు ఆటంక పర్చకు,జల్లుల మాపకు=
పడే వర్షమును ఆటంకపర్చకు,ధారావాహికగానడచు ఛందముల
నాటంక పర్చకు!,చరాశ్రిత దేహ ధారీ=అస్థిరమైన శరీరమును ధరించిన
మానవా,శ్రీలవే ఛలము=సంపదే నెపకారణము,మిధ్య మాత్రమే?
భావము:-
సానుకూల్యముగాని మాటల నాడి!ఛందశ్శాస్రమనే శ్రేష్టతావాచిని,
పనికివచ్చిన చేతలతో,రంధ్రాన్వేషణము మాని,గొప్పగా చూడుమా!
ఛందోవరామ కీర్తిని మెప్పగునట్లు,పద్య కవితామ తల్లికి,విస్తృతిని
పెంచుటకు యత్నించుమ!పద్యమునకు స్వేచ్ఛను కల్పించుమ!
కో కొల్లల ఛందములుగల మన తెలుగు పద్యములను ఆదరించుమ!
ఛందోఝరులు జాలువారు తెరంగునకు సంతసించ వలెను గాని,
ఆటంక పరచుట చరాశ్రిత దేహులైన మన బోంట్లకు తగదు.
***ఉదాహరణకు ఉత్పలమాల పద్యమునకు,ప్రతి పాదమున 20,అక్షరములుండునని,10,యవ.అక్షరము యతిచెల్లునని,
ప్రాసనియమముకలదని,ఛందోకారులు వివరించియున్నారు.
అది శిరోధార్యమే!కాదన దగదు.
యతి,వళి,విశ్రామము'అనే నామాంతరములతో వ్యవహరింపబడు
యతి స్థానము. పద్య నడకనుబట్టి,విరుపుట వలన దోషము,ద్రోహము
కాదు.ఇందలి ఉత్పల మాల పద్యమునకు,7,10,అక్షరములు
యతులుగా!వాడితిని.దీని వలన మరికొన్ని క్రొత్త పద్యము లుధ్బవించును.
పూర్వీకులు నిర్దేశించిన,13,42,17,726.
వృత్తములకు లోబడి మాత్రమే యని విజ్ఞులు.మన్నించ ప్రార్ధన,

1.గర్భగత"-బాసట"-వృత్తము.
కృతిఛందము.న.భ.భ.ర.జ.స.గగ.యతి.13.వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
వలదు!వల్లభమౌ!గతి చూడుమా!వరామను కీర్తి మెచ్చన్?
చెలగి!చిల్లొనరించకు?ఛందమే!స్థిరంబమరించు ఖ్యాతిన్!
కొలువు!గొళ్ళియ మేయకు!స్వేచ్ఛ చేకురున్వరదంబు లెల్లన్!
ఛలము!జల్లుల!మాపకుమా! నరా! చరా శ్రిత దేహ ధారీ!
2.గర్భగత"-జల్లు మాపు"-వృత్తము.
అత్యష్టీఛందము.భ.భ.ర.జ.ర.గగ.గణములు.యతి.10,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
వల్లభమౌ!గతి చూడుమా!వరామను కీర్తి మెచ్చగన్?
చిల్లొనరించకు!ఛందమే!స్థిరం బమరించు ఖ్యాతిన్!
గొళ్ళియ మేయకు!స్వేచ్ఛ చేకున్వరదంబు లెల్లన్?
జల్లుల మాపకుమా!నరా!చరాశ్రిత!దేహ ధారీ!
3.గర్భగత"-భారణా"-వృత్తము.
బృహతీఛందము.భ.ర.న.గణములు.వృ.సం.471.
ప్రాసనియమముకలదు.
వల్లని మాటలే!వలదు!
చెల్లెడి చేతలం!చెలగి!
కొల్లల ఛందము ల్కొలువు?
చల్లటి శ్రీలవే?ఛలము!
4.గర్భగత"-ఉత్సుక"-వృత్తము.
బృహతీఛందము.భ.భ.ర.గణములు.వృ.సం.183.
ప్రాసనియమముకలదు.
వల్లభమౌ!గతి చూడుమా!
చిల్లొనరించకు!ఛందమే!
గొళ్ళియ మేయకు!స్వేచ్ఛ చే!
జల్లుల మాపకుమా!నరా!
5.గర్భగత"-మదపెంపు"-వృత్తము.వృ.సం.46.
ప్రాసనియమముకలదు.
వరామను కీర్తి మెచ్చగన్?
స్థిరం బమరించు ఖ్యాతిన్!
కురుం వరదంబు లెల్లన్?
చరా శ్రిత దేహ ధారీ!
6.గర్భగత"-ఖద్యోతినీ"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.న.భ.భ.ర.జ.జ.మ.స.లగ.గణములు.యతులు.
13,21.ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
వలదు!వల్లభమౌ!గతి చూడుమా!వరామను కీర్తి మెచ్చగన్?వల్లని మాటలా!
చెలగి!చిల్లొనరించకు!ఛందమే!స్థిరం బమరించు ఖ్యాతిన్?చెల్లెడి చేతలన్!
కొలువు!గొళ్ళియ మేయకు!స్వేచ్ఛచే!కురున్!వరదంబు లెల్లన్! కొల్లలఛందముల్!                                               ఛలము జల్లుల మాపకుమా!నరా!చరా శ్రిత! దేహధారీ! చల్లటి శ్రీలవే?
7.గర్భగత"-నిరాధార"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.భ.భ.ర.జ.జ.మ.స.జభలల.గణములు.యతులు.10,18.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
వల్లభమౌ!గతి చూడుమా!వరామను కీర్తి మెచ్చగన్?వల్లని మాటలా!వలదు!
చిల్లొనరించకు!ఛందమే!స్థిరంబమరించు ఖ్యాతిన్!చెల్లెడి చేతలన్జెలగి?
గొళ్ళియ మేయకు!స్వేచ్ఛచే కురున్ వరదంబులెల్లన్!కొల్లల ఛందముల్కొలువు!                                                 జల్లుల మాపకుమా!నరా!చరాశ్రిత దేహధారీ!చల్లటి శ్రీలవే?ఛలము!
8.గర్భగత"-వరామన"-వృత్తము.
అత్యష్టీఛందము.జ.జ.మ.స.జ.లల.గణములు.యతి.9,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
వరామను కీర్తి మెచ్చగన్?వల్లని మాటలా!వలదు?
స్థిరంబమరించు ఖ్యాతిన్!చెల్లెడి చేతలంజెలగి!
కురుం వరదంబు లెల్లన్?కొల్లలు ఛందముల్గలవు!
చరాశ్రిత దేహ ధారీ!చల్లటి శ్రీ లవే?ఛలము!
9.గర్భగత"-నిజేచ్ఛ"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.జ.జ.మ.స.జ.స.స.స.లగ.గణములు.యతులు9,18.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
వరామను కీర్తి మెచ్చగన్?వల్లని మాటలా!వలదు?వల్లభమౌ గతిచూడుమా!
స్థిరంబమరించు ఖ్యాతిన్?చెల్లెడి చేతలం జెలగి!చిల్లొనరించకు ఛందమున్!
కురు న్వరదంబు లెల్లన్?కొల్లలు ఛందము ల్గలవు! గొళ్ళియ మేయకు! స్వేచ్ఛకున్?                                                                            
చరాశ్రిత దేహ ధారీ! చల్లటి శ్రీలవే?ఛలము! జల్లుల మాపకుమా!నరా
10,గర్భగత"-రంబకా"-వృత్తము.
ధృతిఛందము.భ.భ.భ.ర.భ.ర.న.గణములు.యతి.10,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
వల్లభమౌ!గతి చూడుమా!వల్లని మాటలం వలదు!
చిల్లొనరించకు ఛందమున్?చెల్లెడి చేతలం జెలగి!
గొళ్ళియ మేయకు?స్వేచ్ఛ కున్?కొల్లలు ఛందముల్గలవు!
జల్లుల మాపకుమా!నరా!చల్లటి శ్రీ లవే?ఛలము!
11.గర్భగత"-అంగీకృత"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.భ.భ.ర.భ.ర.న.జ.జ.గగ.గణములు.యతులు.10,19.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
వల్లభమౌ!గతి చూడుమా!వల్లని మాటలం వలదు?వరామను కీర్తి మెచ్చగన్?                                                       చిల్లొనరించకు ఛందమున్?చెల్లెడి చేతలం జెలగి!స్థిరంబమరించు ఖ్యాతిన్!                                                           గొళ్ళియ మేయకు!స్వేచ్ఛకున్?కొల్లలు ఛందముల్గలవు!కురున్వరదంబు లెల్లన్!                                                 జల్లుల మాపకుమా!నరా!చల్లటి శ్రీలవే?ఛలము!చరాశ్రిత దేహధారీ!
                                                                           
స్వస్తి.
మూర్తి.జుత్తాడ.

జైహింద్.

తృణాదపి లఘుస్తూల . . . మేలిమి బంగారం మన సంస్కృతి,

జైశ్రీరామ్.

శ్లో. తృణాదపి లఘుస్తూల | స్తూలాదపి చ యాచక
వాయునా కిం ననీతో సౌ | మామ యం యాచేదతి.
తే.గీ. తృణము కన్నను దూదియే తేలిక కద.
యాచకుడు దూది కన్నను నరయ లఘువె.
ఎగురఁ గొట్టెడి వాయువే యెదురు పడడు
యాచనము చేయు తననని యాచకునకు.
భావము.
గడ్డి పోచ కన్నాదూది తేలిక. దానికంటే తేలిక యాచకుడు. గడ్డిపరకను దూదిని ఎగురుకొట్టు వాయువు యాచకుని జోలికి రాడు కారణము తననెక్కడ యాచించుతాడోనన్న భయముచేతనే సుమా. . యాచకుని పరిస్థితి అంత నీచం. అందువల్ల ఏ విధంగా నయినా కష్టపడి సంపాదించుకోవాలి గాని  యాచనా వృత్తికి ఒడబడ కూడదు..

జైహింద్.

మహిషాసురమర్దినీ స్తోత్రమ్.

జైశ్రీరామ్.


జైహింద్.

శబ్ద నిష్పత్తి . . . సాహితీ సంపద,

జైశ్రీరామ్.

శ్లో. ఆకాశాత్ వాయు ప్రభవః, శరీరాత్‌ సముచ్చరన్‌, వక్త్రముపైతి నాదః।
స్థానాన్తరేషు ప్రవిభజ్యమానో  వర్ణత్వమాగచ్ఛతి యః స శబ్దః॥
గీ. వాయువాకాశమునఁ బుట్టి పలుకఁబడును
దేహమందుండి, వక్త్రాన దివ్య నాద
మగుచు, స్థానములను బట్టి యగును వర్ణ
ముగను. శబ్దమందురు దాని నిగమ విదులు. 
భావము. ఆకాశమునుండి వాయువు ప్రభవించును. శరీరమునుండి ఉచ్చరింపఁబడి, ముఖముద్వారా ద్వనిరూపమున వెల్వడును. స్థానాంతరములనుండి విభజింపఁబడినవి అక్షరములుగా ఏదైతే వెలువడుచున్నవో అదియే శబ్దము. 

జైహింద్.

ఆయుర్వృద్ధికి చేయ వలసిన విధివిధానము . . . బ్రహ్మశ్రీ మధుర కృష్నమూర్తి శాస్త్రి.

జైశ్రీరామ్.

ఆర్యులారా!

గారు

ఏమి చెయ్యాలో చెప్పారు చూడండి.

జైహింద్

జై గజాననా శ్రోత్రపేయ గానామృతము.

జైశ్రీరామ్

జైహింద్.

గీతా పఠన ప్రయోజనం.

జైశ్రీరామ్

జైహింద్.

ప్రశంసలో చమత్కారం! శ్రీ చొప్పకట్ల సత్యనారాయణ గారు.

జైశ్రీరామ్.

ప్రశంసలో చమత్కారం! శ్రీ చొప్పకట్ల సత్యనారాయణ గారు.

రాయలనాడు యెవరో అజ్ఙాతకవి కృష్ణరాయలను ప్రశంసిస్తూ అద్భుతమైన ఒకపద్యం చెప్పాడు. అదిమీకోసం చిత్తగించండి!
చం: పెనిమిటి చేయు పుణ్యజన పీడన వృత్తియుఁ, దండ్రి భంగమున్ ,
దనయు ననంగ భావమును, దమ్మునికార్శ్వముఁ జూచి, రోసి, స
జ్జన పరిరక్షు,శౌర్యనిధిఁ జారుశరీరు, కళాప్రపూర్ణు, న
వ్వననిధికన్య చేరె; జితవైరి నికాయుని గృష్ణరాయనిన్ !
భావం: లక్ష్మీ దేవికి విరక్తి కలిగిందట! దేనికి? తనభర్త 'శ్రీమహావిష్ణువుచేసే రాక్షస సంహారానికీ, (పుణ్యజనులంటే రాక్షసులు, -సజ్జనులు అర్ధాంతరం ) తనతండ్రి పొందిన యవమానానికీ , (వారిధికట్టే సమయంలో దారినీయకుంటే రాముడు బాణప్రయోగానికి సిధ్ధమైనాడు. అప్పుడు సముద్రుడు భయపడి రాముని ముందు చేతులు జోడించి నిలబడినాడు అదీఅవమానం; సముద్రుడు నిలకడ లేనివాడు కెరటాలు ఉవ్వెత్తున లేచి విరిగి పడుతూ ఉంటాయి అదీభంగపాటు అర్ధాంతరంలో)
ఇక కొడుకు మన్మధునకు శరీరమే లేకపోయె. విచారమేగదా? సోదరుడా రోజురోజుకీ చిక్కిపోతూ ఉంటాడు. ఒకపక్షం రోజులు పెరగటం, మరోపక్షానికి తరగటం. ఇదీవరస! పాపం లక్ష్మీదేవికి అదోచింత. ఇన్నిరకాల విచారాలతోటి విసిగిపోయి, పరాక్రమశాలీ, మనోహరశరీరుడు ,కళావేదియు , శత్రువిజేతయు , అయిన కృష్ణరాయని చెంతకు లక్ష్మీదేవి వచ్చి
చేరినదట!
శ్రీ చొప్పకట్ల సత్యనారాయణ గారికి ధన్యవాదములు.

జైహింద్.

బ్రహ్మశ్రీ అందుకూరి చినపున్నయ్యశాస్త్రి కవికృత శ్రీ అగస్త్యేశ్వర క్షేత్ర గాథా మాహాత్మ్యం గ్రంథావిష్కరణము

  జైశ్రీరామ్.

ఆర్యులార! బ్రహ్మశ్రీ అందుకూరి చినపున్నయ్యశాస్త్రి కవికృత శ్రీ అగస్త్యేశ్వర క్షేత్ర గాథా మాహాత్మ్యం గ్రంథమును  భారత భారతి సాహితీ సంస్థవారు ౦౯ - ౬ - ౨౦౧౯ వతేదీన యల్బీనగర్లో ఆవిష్కరించిరి. ఆ ఆవిష్కరణ చిత్రములు తిలకింపనగును.

ఈ కార్యక్రమమునకు ముఖ్య అతిథిగా నన్ను ఆహ్వానించి గౌరవించిన  భారత భారతి సాహితీ సంస్థవారికి, గ్రంథ సమీక్ష చేయఁ గోరిన బ్రహ్మశ్రీ అందుకూరి చినపున్నయ్య శాస్త్రి గారికి నా ధన్యవాదములు తెలియఁ జేసుకొనుచున్నాను.

చంద్రికా పరిణయ పరిశోధనా గ్రంథావిష్కరణము.

జైశ్రీరామ్.

ఆర్యులారా! వసుచరిత్రవలె శ్లేష భూయిష్ఠమయి, మృదుపద ఘటితమయి, యత్యంత ప్రౌఢముగానుండు శ్రీ కొల్లాపాధీశ్వర మాధవరాయ కృత చంద్రికా పరిణయము అను ప్రబంధము శ్రీమద్వెల్లాల సదాశివ శాస్త్రులవారి చేతను, అవధానము శేషశాస్త్రివారిచేతనుచింపఁబడిన వ్యాఖ్యానముతో నున్నది ఈ క్రింది యూఆరెల్ల్ లో దిగుమతి చేసుకొని పఠింప వచ్చును.

https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.373598

పరమార్థకవి డా. వెలుదండ సత్యనారాయణ ఈ కావ్యముపై పరిశోధన సలిపి డాక్టరేటు పొందినారు.

వీరి ఈ పరిశోధనా గ్రంథమును భారత భారతి సాహితీ సంస్థ వారు ౦౯ - ౬ - ౨౦౧౯ వతేదీన యల్బీనగర్లో ఆవిష్కరించిరి. ఆ ఆవిష్కరణ చిత్రములు తిలకింపనగును.

ఈ సందర్భముగా డా.వెలుదండ సత్యనారాయణ గారికి నా హృదయపూర్వక అభినందనలు తెలియఁ జేయుచున్నాను.

జైహింద్.

మహాభారతంలో వ్యూహ రచనలు.

జైశ్రీరామ్.

జైహింద్.

భారణా,ఉత్సుక,భస్మభూ,పూర్ణోత్పల,ఉత్పలమాల,నిలుకడ,వరదాకర, చిరాయు,సుబోధినీ,రంబకా,రంజక,గర్భ"-హృదోత్పల వృత్తము. రచన:-వల్లభవఝుల అప్పల నరసింహ మూర్తి.జుత్తాడ.

 జైశ్రీరామ్.

భారణా,ఉత్సుక,భస్మభూ,పూర్ణోత్పల,ఉత్పలమాల,నిలుకడ,వరదాకర, చిరాయు,సుబోధినీ,రంబకా,రంజక,గర్భ"-హృదోత్పల వృత్తము.

రచన:-వల్లభవఝుల అప్పల నరసింహ మూర్తి.జుత్తాడ.

                                                       
"-హృదోత్పల వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.భ.ర.న.భ.భ.ర.య.ర.లగ.గణములు.యతులు.10,19.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
భావ సుబోధకంబగుచు!పామర రంజక మేర్పడన్!వరాశ్రీ తెన్గునౌ!భువిన్!
సేవితమై!బుధాళికిని!క్షేమకమై!రస నిల్చుతన్!చిరాయుః!కీర్తి వర్ధిలున్!
దేవత లెల్ల!కీర్తిడగ!ధీ మహియౌ వెస ధీదితుల్!తిరంబై నిల్చు లోకమున్!
శ్రీ వరదంబులౌ!కరము!శ్రీ మతమై తెలుగున్జనున్!సిరుల్దైవాను కూల్యతన్!
1,గర్భగత"-భారణా"-వృత్తము.
బృహతీఛందము.భ.ర.న.గణములు.వృ.సం.471.
ప్రాసనియమముకలదు.
భావ సుబోధకంబగుచు!
సేవితమై!బుధాళికిన్!
దేవత లెల్ల కీర్తిలగ!
శ్రీ వరదంబులౌ!కరము.
2.గర్భగత"-ఉత్సుక"-వృత్తము.
బృహతీఛందము.భ.భ.ర.గణములు.వృ.సం.183.
ప్రాసనియమముకలదు.
పామర రంజక మేర్పడన్!
క్షేమకమై!రస నిల్చుతన్!
ధీ మహియౌ వెస ధీదితుల్!
శ్రీమతమై తెలుగుం జనున్!
3.గర్భగత"-భస్మభూ"-వృత్తము.
అనుష్టుప్ఛందము.య.ర.లగ.గణములు.వృ.సం.182.
ప్రాసనియమముకలదు.
వరాశ్రీ తెన్గు నౌ!భువిన్!
చిరాయుః కీర్తి వర్ధిలున్!
తిరంబై!నిల్చు లోకమున్!
సిరుల్!దైవాను కూల్యమై!
4.గర్భగత"-పూర్ణోత్పల"-వృత్తము.
ధృతిఛందము.భ.ర.న.భ.భ.ర.గణములు.యతి.10,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
భావ సుబోధకంబగుచు!పామర రంజక మేర్పడన్!
సేవితమై!బధాళికిని! క్షేమకమై!రస నిల్చుతన్?
దేవత లెల్ల కీర్తిడగ! ధీ మహియౌ!వెస ధీ దితుల్!
శ్రీ వరదంబులౌ!కరము!శ్రీమతమై!తెలుగున్జనున్!
5.గర్భగత"-ఉత్పలమాల"-వృత్తము.
కృతిఛందము.భ.ర.న.భ.భ.ర.లగ.గణములు.యతి10,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
భావ సుబోధకం బగుచు!పామర రంజక మేర్పడన్!వరాశ్రీ తెన్గునౌ!భువిన్!
సేవితమై బుధాళికిని!క్షేమకమై!రస నిల్చుతన్? చిరాయుః కీర్తి వర్ధిలున్?
దేవత లెల్ల కీర్తిడగ! థీమహియౌ!వెస థీదితుల్!తిరంబున్!నిల్చు లోకమున్!
శ్రీవరదంబులౌ!కరము!శ్రీమతమై!తెలుగున్జనున్!సిరుల్!దైవాను కూల్యమై!
6.గర్భగత"-నిలుకడ"-వృత్తము.
అత్యష్టీఛందము.భ.భ.ర.య.ర.లగ.గణములు.యతి.10,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
పామర రంజక మేర్పడన్!వరాశ్రీ తెన్గునౌ!భువిన్!
క్షేమకమై!రస నిల్చుతన్?చిరాయుః కీర్తి వర్ధిలున్?
ధీ మహియౌ!వెస!థీదితుల్!తిరంబున్!నిల్చు లోకమున్!
శ్రీమతమై!తెలుగున్జనున్! సిరుల్!దైవాను కూల్యమై!
7.గర్భగత"-వరదాకర"-
ఉత్కృతిఛందము.భ.భ.ర.య.ర.య.స.జ.లల.గణములు.యతులు.10,18. ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
పామర రంజక మేర్పడన్!వరాశ్రీ తెన్గునౌ!భువిన్?భావ సుబోధకంబగుచు!
క్షేమకమై!రస నిల్చుతన్?చిరాయుః కీర్తి వర్ధిలున్?సేవితమై!బుదాళికిని!
ధీ మహియౌ!వెస!థీ దితుల్!తిరంబున్!నిల్చు లోకమున్!దేవతలెల్ల కీర్తిడగ!
శ్రీమతమై!తెలుగున్జనున్!సిరుల్!దైవాను కూల్యమై!శ్రీవరదంబులౌ!కరము!
8.గర్భగత" -చిరాయు"-వృత్తము.
అత్యష్టీఛందము.య.ర.య.స.జ.లల.గణములు.యతి.09,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
వరాశ్రీ తెన్గునౌ!భువిన్?భావ సుబోధకంబగుచు!
చిరాయుః కీర్తి వర్ధిలున్?సేవితమై!బుధాళికిని!
తిరంబున్!నిల్చు లోకమున్!దేవతలెల్ల కీర్తిడగ!
సిరుల్!దైవాను కూల్యమై!శ్రీవరదంబులౌ!కరము!
9.గర్భగత"-సుబోధినీ"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.య.ర.య.స.జ.స.స.స.లగ.గణముల.యతులు09,18.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
వరాశ్రీ తెన్గునౌ!భువిన్?భావ సుబోధకంబగుచు!పామర!రంజక మేర్పడున్!
చిరాయుః కీర్తి వర్ధిలున్?సేవితమై!బుధాళికిని!క్షేమకమై!రస నిల్చుతన్?
తిరంబున్!నిల్చు లోకమున్!దేవత లెల్ల కీర్తిడగ!ధీ మహియౌ!వెస థీదితుల్!
సిరుల్!దైవానుకూల్యమై!శ్రీ వరదంబులౌ!కరము!శ్రీ మతమై తెలుగున్జనున్!
10.గర్భగత"-రంబకా"-వృత్తము.
ధృతిఛందము.భ.భ.ర.భ.ర.న.గణములు.యతి.10,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
పామర రంజక మేర్పడన్?భావ సుబోధకంబగుచు!
క్షేమకమై!రస నిల్చుతన్?సేవితమై!బుధాళికిని!
ధీ మహియౌ!వెస థీదితుల్!దేవత లెల్ల కీర్తిడగ!
శ్రీమతమై!తెలుగున్జనున్శ్రీ వరదంబులౌ!కరము!
11.గర్భగత"-రంజక"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.భ.భ.ర.భ.ర.న.య.ర.లగ.గణములు.యతులు.10,19.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
పామర రంజక మేర్పడున్!భావ సు బోధకంబగుచు!వరాశ్రీ!తెన్గునౌ!భువిన్?
క్షేమకమై!రస నిల్చుతన్?సేవితమై!బుధాళికిని!చిరాయుః కీర్తి వర్ధిలున్?
ధీ మహియౌ!వెసథీదితుల్!దేవత లెల్ల కీర్తిడగ!తిరంబున్!నిల్చు లోకమున్!
శ్రీమతమై!తెలుగున్జనున్?శ్రీ వరదంబులౌకరము!సిరుల్!దైవాను కూల్యమై!
 స్వస్తి.
మూర్తి.జుత్తాడ.

జైహింద్.

వరదయా,మనోహర,వెలిఛాయా,శమనామక,ఒప్పగు,రసనజా,తీరునౌ, నడత,సుజతా,రసనరా,మర్మంచర,చేష్టిత,మనుజుతీరు,చెలరేగి,పెనుదురానబెగులేది,పేర్మిలు,కర్మమర్మ,ముష్కర,మగమానిక,నతసా,నత నుతి, ఖగ క్లిష్టి, నమజా,నీతివినా,తనపెంపు,నతజరా,మనుమంచి,తగుననన్,కననౌనె, ధర్మత్యాజ్య,గర్భ"-నీతిమను"-వృత్తము రచన:-వల్లభ వఝల అప్పల నరసింహ మూర్తి.జుత్తాడ.

జైశ్రీరామ్.

వరదయా,మనోహర,వెలిఛాయా,శమనామక,ఒప్పగు,రసనజా,తీరునౌ, నడత,సుజతా,రసనరా,మర్మంచర,చేష్టిత,మనుజుతీరు,చెలరేగి,పెనుదురానబెగులేది,పేర్మిలు,కర్మమర్మ,ముష్కర,మగమానిక,నతసా,నత నుతి, ఖగ క్లిష్టి, నమజా,నీతివినా,తనపెంపు,నతజరా,మనుమంచి,తగుననన్,కననౌనె, ధర్మత్యాజ్య,గర్భ"-నీతిమను"-వృత్తము

    రచన:-వల్లభ వఝల అప్పల నరసింహ మూర్తి.జుత్తాడ.

                                                         

"-నీతిమను"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.న.ర.జ.భ.భ.జ.ర.న.గగ.గణములు.యతులు
8,15,20,ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
తనదు పెంపు కోరి!ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!తగనొప్ప గొప్పగా!దనర నౌనే?
కనని చైదమొప్పి!కర్మ మర్మము నోప!ఖగ క్లిష్టి కాముడై! కనగ నౌనే?
వినుతి నందె దేల?పేర్మిగా దలపోయ!బెగు లేది?గుండెలో!పెను దురానన్!
మనుజు తీరు నౌనె?మర్మ రోగము దక్కు!మగమానికంబొకో?మనుమి నీతిన్!
అర్ధములు,
ఖగక్లిష్టి కాముడై=పక్షులను హింసించు కోరిక గలవాడై,దురాన=యుద్ధమున,
మగమానికము=వజ్రము.
1.గర్భగత"-వరదయా"-వృత్తము.
ఉష్ణిక్ఛందము.న.ర.ల.గణములు.వృ.సం.88,ప్రాసనియమముకలదు.
తనదు పెంపు కోరి!
కనని చైద మొప్పి!
వినుతి నందెదేల?
మనుజు తీరు నౌనె?
2.గర్భగత"-మనోహర"-వృత్తము.
ఉష్ణిక్ఛందము.ర.స.ల.గణములు.వృ.సం.91,ప్రాసనియమముకలదు.
ధర్మత్యాజ్యము చేసి!
కర్మ మర్మము నోప!
పేర్మిగా దలపోయ!
మర్మ రోగము దక్కు!
3.గర్భగత"-వెలిఛాయా"-వృత్తము.
ఉష్ణిక్ఛందము.స.జ.గ.గణములు.వృ.సం.44.ప్రాసనియమముకలదు.
తగ నొప్ప గొప్పగా!
ఖగ క్లిష్టి కాముడై!
బెగులేది?గుండెలో!
మగ మానికంబొకో?
4.గర్భగత"-శమనామక"-వృత్తము.
సుప్రతిష్టాఛందము.న.గల.గణములు.వృ.సం.24.ప్రాసనియమముకలదు.
దనర నౌనే?
కనగ నౌనే?
పెను దురానన్!
మనుమి నీతిన్!
5.గర్భగత"-ఒప్పగు"-వృత్తము.
శక్వరీఛందము.న.ర.జ.భ.గల.గణములు.యతి.8,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
తనదు పెంపు కోరి!ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!
కనని చైదమొప్పి!కర్మ మర్మము నోప!
వినుతి నందె దేల?పేర్మిగా!దలపోయ!
మనుజు తీరు నేనె?మర్మ రోగము దక్కు!
6.గర్భగత"-రసనజా"-వృత్తము.
శక్వరీఛందము.ర.స.న.జ.గల.గణములు.యతి.8,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!తనదు పెంపు కోరి!
కర్మ మర్మము నోప!కనని చైదమొప్పి!
పేర్మిగా దలపోయ!వినుతి నందె దేల?
మర్మ రోగము దక్కు!మనుజు తీరు నౌనె?
7.గర్భగత"-తీరునౌ"-వృత్తము.
ప్రకృతిఛందము.న.ర.జ.భ.భ.జ.ర.గణములు.యతులు.8,15.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
తనదు పెంపు కోరి!ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!తగనొప్ప గొప్పగా!
కనని చైద మొప్పి!కర్మ మర్మము నోప!ఖగ క్లిష్టి కాముడై!
వినుతి నందె దేల?పేర్మిగా!దలపోయ!బెగులేది?గుండెలో!
మనుజు తీరు నౌనె?మర్మ రోగము దక్కు!మగమానికంబొకో?
8.గర్భగత"-నడత"-వృత్తము.
ప్రకృతిఛందము.ర.స.న.జ.భ.జ.ర.గణములు.యతులు.8,15.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!తనదు పెంపు కోరి!తగ నొప్ప గొప్పగా!
కర్మ మర్మము నోప!కనని చైద మొప్పి!ఖగ క్లిష్టి కాముడై!
పేర్మిగా!దలపోయ!వినుతి నందె దేల?బెగు లేది?గుండెలో!
మర్మ రోగము దక్కు!మనుజు తీరు నౌనె?మగమానికంబొకో?
9,గర్భగత"-సుజతా"-వృత్తము.
శక్వరీఛందము.స.జ.త.భ.గల.గణములు.యతి.8,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
తగ నొప్ప గొప్పగా!ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!
ఖగ క్లిష్టి కాముడై!కర్మ మర్మము నోప!
బెగు లేది?గుండెలో!పేర్మగా దలపోయ!
మగ మానికం బొకో??మర్మ రోగము దక్కు!
10,గర్భగత"-రసనరా"-వృత్తము.
శక్వరీఛందము.ర.స.న.ర.లగ.గణములు.యతి.8.వ.యక్షరము
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!తగ నొప్ప గొప్పగా!
కర్మ మర్మము నోప!ఖగ క్లిష్టి కాముడై!
పేర్మిగా!దలపోయ!బెగులేది?గుండెలో!
మర్మ రోగము దక్కు!మగ మానికంబొకో?
11.గర్భగత"-మర్మంచర"-వృత్తము.
ప్రకృతిఛందము.స.జ.త.భ.భ.స.జ.గణములు.యతులు.8,15.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
తగ నొప్ప గొప్పగా!ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!తనదు పెంపు కోరి!
ఖగ కాలిష్టి కాముడై!కర్మ మర్మము నోప!కనని చైద మొప్పి!
బెగు లేది?గుండెలో!పేర్మిగా!దలపోయ!వినుతి నందె దేల?
మగ మానికంబొకో?మర్మ రోగము దక్కు!మనుజు తీరు నౌనె?
12.గర్భగత"చేష్టిత"--వృత్తము.
ప్రకృతిఛందము.ర.స.న.ర.జ.స.జ.గణములు.యతులు.8,15.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!తగనొప్ప గొప్పగా!తనదు పెంపు కోరి!
కర్మ మర్మము నోప!ఖగ కిష్టి కాముడై!కనని చైద మొప్పి!
పేర్మిగా దలపోయ!బెగులేది?గుండెలో!వినుతి నందెదేల?
మర్మ రోగము దక్కు!మగ మానికంబొకో?మనుజు తీరు నౌనె?
13.గర్భగత"-"-మనుజు తీరు"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.స.జ.త.భ.భ.స.జ.న.గగ.గణములు.యతులు.
8,15,22,.ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
తగ నొప్ప గొప్పగా!ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!తనదు పెంపుగోరి!దనర నౌనే?
ఖగ క్లిష్టి కాముడై!కర్మ మర్మము నోప!కనని చైదమొప్పి!కనగ నౌనే!
బెగులేది?గుండెలో!పేర్మిగా దలపోయ!వినుతి నందెదేల?పెను దురానన్?
మగమానికం బొకో?మర్మ రోగము దక్కు!మనుజు తీరు నౌనె? మనుమి!నీతిన్!
                                                                                           
14.గర్భగత"-చెలరేగి"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.ర.స.న.ర.జ.స.జ.న.గగ.గణములు.యతులు.
8,15,20,ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
ధర్మత్యాజ్యము చేసి!తగనొప్ప గొప్పగా!తనదు పెంపు కోరి!దనర నౌనే?
కర్మ మర్మము నోప!ఖగ క్లిష్టి కాముడై!కనని చైదమొప్పి!కనగ నౌనే?
పేర్మిగా!దలపోయ!బెగులేది?గుండెలో!వినుతి నందెదేల?పెనుదురానన్!
మర్మరోగము దక్కు!మగమానికంబొకో?మనుజుతీరు నౌనె? మనుమి నీతిన్!
                                                                                     
15.గర్భగత"-పెనుదురాన"-వృత్తము.
ప్రకృతిఛందము.ర.స.న.జ.భ.జ.ర.గణములు.యతులు.8,15.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!తనదు పెంపు కోరి!తగనొప్ప గొప్పగా!
కర్మ మర్మము నోప!కనని చైదమొప్పి!ఖగ క్లిష్టి కాముడై!
పేర్మిగా!దలపోయ!వినుతి నందె దేల?బెగులేది?గుండెలో!
మర్మ రోగము దక్కు!మనుజు తీరు నౌనె?మగ మానికంబొకో?
16.గర్భగత"-బెగులేది"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.ర.స.న.జ.భ.జ.ర.న.గగ.గణములు.యతులు.
8,15,22.ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!తనదు పెంపు కోరి!తగనొప్ప గొప్పగా!దనర నౌనే?
కర్మ మర్మము నోప!కనని చైద మొప్పి!ఖగ క్లిష్టి కాముడై! కనగ నౌనే?
పేర్మిగా!దలపోయ!వినుతి నందె దేల?బెగులేది?గుండెలో!పెను దురానన్?
మర్మ రోగము దక్కు!మనుజు తీరు నౌనె?మగ మానికం బొకో?మనుమి నీతిన్!
                                                                                       
17.గర్భగత"-పేర్మిలు"-వృత్తము.
ప్రకృతిఛందము.స.జ.భ.జ.ర.జ.ర.గణములు.యతులు.8,15.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
తగనొప్ప గొప్పగా!తనదు పెంపు కోరి!ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!
ఖగ.క్లిష్టి కాముడై!కనని చైదమొప్పి!కర్మ మర్మము నోప!
బెగులేది?గుండెలో!వినుతి నందె దేల?పేర్మిగా దలపోయ!
మగ మానికం బొకో?మనుజు తీరు నౌనె!మర్మరోగము దక్కు!
18.గర్భగత"-కర్మమర్మ"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.స.జ.భ.జ.ర.జ.ర.న.గగ.గణములు.యతులు.
8,15,22,ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
తగ నొప్ప గొప్పగా!తనదు పెంపు కోరి!ధర్మత్యాజ్యము చేసి!దనర నౌనే?
ఖగ క్లిష్టి కాముడై!కనని చైద మొప్పి!కర్మ మర్మము నోప!కనగ నౌనే?
బెగులేది?గుండెలో!వినుతి నందె దేల?పేర్మిగా దలపోయ!పెను దురానన్!
మగ మానికం బొకో?మనుజు తీరు నౌనె?మర్మ రోగము దక్కు! మనుమి నీతిన్!
                                                                                       
19,గర్భగత"-ముష్కర"-వృత్తము.
ప్రకృతిఛందము.న.ర.న.ర.య.జ.జ.గణములు.యతులు.8,15.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
తనదు పెంపు కోరి!తగనొప్ప గొప్పగా!ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!
కనని చైదమొప్పి!ఖగ క్లిష్టి కాముడై!కర్మ మర్మము నోప!
వినుతి నందె దేల?బెగులేది?గుండెలో!పేర్మిగా దలపోయ!
మనుజు తీరు నౌనె?మగ మానికంబొకో?మర్మ రోగము దక్క!
20,గర్భగత"-మగమానికా"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.న.ర.న.ర.య.య.జ.న.గగ.గణములు.యతులు.
8,15,22,ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
తనదు పెంపు కోరి!తగ నొప్ప గొప్పగా!ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!దనర నౌనే?
కనని చైదమొప్పి!ఖగ క్లిష్టి కాముడై!కర్మ మర్మము నోప! కనగ నౌనే?
వినుతి నందె దేల?బెగులేది?గుండెలో!పేర్మిగా దలపోయ!పెను దురానన్!
మనుజు తీరు నౌనె?మగమానికంబొకో? మర్మ రోగము దక్కు! మనుమి నీతిన్!
                                                                                         
21.గర్భగత"-నతసా"-వృత్తము.
జగతీఛందము.న.త.స.జ.గణములు.యతి.6.వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
దనర నౌనే?తనదు పెంపు కోరి!
కనగ నౌనే?కనని చైదమొప్పి!
పెను దురానన్!వినుతి నందె దేల?
మనుమి!నీతిన్!మనుజు తీరు నౌనె?
22.గర్భగత"-నతనుతి"-వృత్తము.
అతిధృతిఛందము.న.త.స.జ.ర.స.ల.గణములు.యతులు.6,13.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
దనర నౌనే?తనదు పెంపు కోరి!ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!
కనగ నౌనే?కనని చైదమొప్పి!కర్మ మర్మము నోప!
పెను దురానన్!వినుతి నందె దేల?పేర్మిగా దలపోయ!
మనుమి నీతిన్!మనుజు తీరు నౌనె?మర్మ రోగము దక్కు!
23.గర్భగత"-ఖగ క్లిష్టి"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.న.త.స.జ.ర.స.న.ర.లగ.గణములు.యతులు.
6,13,20.ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
దనర నౌనే?తనదు పెంపు కోరి!ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!తగనొప్ప గొప్పగా?
కనగ నౌనే?కనని చైదమొప్పి!కర్మ మర్మము నోప! ఖగ క్లిష్టి కాముడై!
పెను దురానన్!వినుతి నందె దేల?పేర్మిగా!దలపోయ!బెగులు లేదె?గుండెలో!
మనుమి నీతిన్!మనుజు తీరు నౌనె?మర్మ రోగము దక్కు!మగ మానికంబొకో?
                                                                                       
24.గర్భగత"-నమజా"-వృత్తము.
జగతీఛందము.న.మ.జ.జ.గణములు.యతి.6,వ.యక్షరము!
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
దనర నౌనే?ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!
కనగ నౌనే?కర్మ మర్మము నోప!
పెను దురానన్!పేర్మిగా!దలపోయ!
మనుమి!నీతిన్!మర్మ రోగము దక్కు!
25.గర్భగత"-నీతివినా"-వృత్తము.
అతిధృతిఛందము.న.మ.జ.జ.న.ర.ల.గణములు యతులు.6,13.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
దనర నౌనే?ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!తనదు పెంపు కోరి!
కనగ నౌనే?కర్మ మర్మము నొప్ప! కనని! చైద మొప్పి!
పెను దురానన్!పేర్మిగా!దలపోయ!వినుతి నందె దేల?
మనుమి!నీతిన్!మర్మ రోగము దక్కు!మనుజు తీరు నౌనె!
26.గర్భగత"-తన పెంపు"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.న.మ.జ.జ.న.ర.న.ర.లగ.గణములు.యతులు.
6,13,20,ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
దనర నౌనే?ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!తనదు పెంపు కోరి!తగనొప్ప గొప్పగా!
కనగ నౌనే?కర్మ మర్మము నొప్ప!కనని చైద మొప్పి!ఖగ కిష్టి కాముడై!
పెను దురానన్!పేర్మిగా దలపోయ!వినుతి నందె దేల?బెగులు లేది?గుండెలో!
మనుమి!నీతిన్!మర్మ రోగము దక్కు!మనుజు తీరు నౌనె?మగ మానికంబొకో?
                                                                                           
27.గర్భగత"-నతజరా"-వృత్తము.
జగతీఛందము.న.త.జ.ర.గణములు.యతి.6,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
దనర నౌనే?తగ నొప్ప గొప్పగా!
కనగ నౌనే?ఖగ కిష్టి కాముడై!
పెను దురానన్!బెగులేది?గుండెలో!
మనుమి!నీతిన్!మగ మానికంబొకో?
28.గర్భగత"-మనుమంచి"-వృత్తము.
అతిధృతిఛందము.న.త.జ.ర.ర.స.ల.గణములు.యతులు.6,13.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
దనర నౌనే?తగనొప్ప!గొప్పగా!ధర్మ త్యాజ్యము చేసి.
కనగ నౌనే?ఖగ క్లిష్టి కాముడై!కర్మ మర్మము నొప్ప!
పెను దురానన్!బెగు లేది?గుండెలో!పేర్మిగా!దలపోయ!
మనుమి నీతిన్!మగమానికంబొకో?మర్మ రోగము దక్కు!
29.గర్భగత"-తగుననన్"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.న.త.జ.ర.ర.స.న.జ.గల.గణములు.యతులు.
6,13,20,ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
దనర నౌనే?తగనొప్ప గొప్పగా!ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!తనదు పెంపు కోరి!
కనగ నౌనే?ఖగ క్లిష్టి కాముడై!కర్మ మర్మము నొప్ప!కనని చైద మోప!
పెను దురానన్!బెగులేది?గుండెలో!పేర్మిగా! దలపోయ!వినుతి నందె దేల?
మనుమి నీతిన్!మగమానికంబొకో?మర్మ రోగము దక్కు!మనుజు తీరు నౌనె?
                                                                                     
30,గర్భగత"-కననౌనే"-వృత్తము.
అతిధృతిఛందము.న.మ.జ.జ.స.జ.గ.గణములు.యతులు.6,13.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
దనర నౌనే?ధర్మ త్యాజ్యము చేసి!తగనొప్ప!గొప్పగా!
కనగ నౌనే?కర్మ మర్మము నొప్ప!ఖగ కిష్టి కాముడై!
పెను దురానన్!పేర్మిగా!దలపోయ!బెగు లేది?గుండెలో!
మనుమి నీతిన్!మర్మ రోగము దక్కు!మగమానికంబొకో?
31.గర్భగత"-ధర్మత్యాజ్య"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.న.మ.జ.జ.స.జ.భ.జ.గల.గణములు.యతులు.
6,13,20,ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
దనర నేనే?ధర్మత్యాజ్యము చేసి!తగనొప్ప గొప్పగా!తనదు పెంపు కోరి!
కనగ నౌనే?కర్మ మర్మము నొప్ప!ఖగ కిష్టి కాముడై!కనని చైద మోప!
పెను దురానన్!పేర్మిగా!దలపోయ!బెగులేది?గుండెలో!వినుతి నందెదేల?
మనుమి నీతిన్!మర్మరోగము దక్కు!మగ మానికంబొకో?మనుజు తీరు నౌనె?                                                                              
స్వస్తి.
మూర్తి.జుత్తాడ.

జైహింద్.

గజ బంధము. రచన శ్రీ కే.వీ.సుబ్రహ్మణ్యము.

భ్రమదేలు,మాయజా"-గర్భ-తమతమి"-వృత్తము. రచన:-వల్లభవఝల అప్పల నరసింహ మూర్తి. జుత్తాడ.

జైశ్రీరామ్.

భ్రమదేలు,మాయజా"-గర్భ-తమతమి"-వృత్తము.

రచన:-వల్లభవఝల అప్పల నరసింహ మూర్తి. జుత్తాడ.

"తమతమి"-వృత్తము.
అభికృతిఛందము.స.భ.త.స.జ.ర.య.జ.గ.గణములు.యతులు.9,18.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
సమ న్యాయం!సమధర్మం!సమ సమాజ స్థాపనమ్ము!సాగునే!భారతావనిన్?
తమ స్వార్ధం తమి నింపన్!తమ తమాది పెంపు నింప!తా గరీయంబు నౌనొకో?
కమనీయం బెడమోపన్!కమత స్వార్ధ మంద నెంచ!గాగ నింపే!ప్రమోదమా?
భ్రమలందేల!సబబౌనే!భములు కల్గు నిశ్చయంబు!బాగు నెంచన్వరంబు నౌ!
1.గర్భగత"-స్తుతి"-వృత్తము.
అనుష్టుప్ఛందము.స.భ.గగ.గణములు.వృ.సం.52.
ప్రాసనియమముకలదు.
సమ న్యాయం!సమధర్మం!
తమ స్వార్ధం!తమి నింపన్!
కమనీయం బెడమోపన్?
భ్రమ దేలం!సబ బౌనే?
2.గర్భగత"-గతికా"-వృత్తము.
బృహతీఛందము.న.ర.జ.గణములు.వృ.సం.344.
ప్రాసనియమముకలదు.
సమ సమాజ స్థాపనమ్ము!
తమ తమాది పెంపు నింప!
కమత స్వార్ధ మంద నెంచ?
భములు కల్గు నిశ్చయంబు!
3.గర్భగత"-ముకుంద"-వృత్తము.
అనుష్టుప్ఛందము.ర.ర.లగ.గణములు.వృ.సం 83.
ప్రాసనియమముకలదు.
సాగునే!భారతావనిన్?
తా గరీయంబు నౌ నొకో?
గాగ నింపే!ప్ర మోదమా!
బాగు నెంచం వరంబు నౌ!
4.గర్భగత"-యెడము"-వృత్తము.
అత్యష్టీఛందము.స.భ.త.స.జ.గల.గణములు.యతి.9,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
సమ న్యాయం!సమ ధర్మం!సమ సమాజ స్థాపనమ్ము!
తమ స్వార్ధం!తమినింపం!తమ తమాది పెంపు నింప!
కమనీయం బెడమోపన్!కమత స్వార్ధ మంద నెంచ!
భ్రమలం దేల!సబబౌనే?భములు కల్గు నిశ్చయంబు!
5.గర్భగత"-భాముల"-వృత్తము.
అత్యష్టీఛందము.న.ర.జ.ర.ర.లగ.గణములు.యతి.10,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
సమ సమాజ స్థాపనమ్ము!సాగునే!భారతావనిన్?
తమ తమాది పెంపు నింప!తా గరీయంబు నౌనొకో?
కమత స్వార్ధ మంద నెంచ!గాగ నింపే!ప్రమోదమా?
భములు కల్గు నిశ్చయంబు!బాగు నెంచం వరంబునౌ!
6.గర్భగత"-కమనీయ"-వృత్తము.
అభికృతిఛందము.న.ర.జ.ర.ర.జ.య.స.గ.గణములు.యతులు.10,18.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
సమ సమాజ స్థాపనమ్ము!సాగునే?భారతావనిన్!సమ న్యాయం!సమధర్మం!
తమ తమాదిపెంపు నింప!తా గరీయంబు నౌనొకో?తమస్వార్ధం!తమినింపన్
కమత స్వార్ధ మందనెంచ!గాగ నింపే!ప్రమోదమా?కమనీయంబెడ మోపన్?
భములు కల్గు నాశ్చయంబు!బాగునెంచన్వరంబునౌ!భ్రమలందేల సబబౌనే?
7.గర్భగత"-భ్రమిత"-వృత్తము.
అష్టీఛందము.ర.ర.జ.య.స.గ.గణములు.యతి.9,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
సాగునే!భారతావనిన్!సమ న్యాయం సమధర్మమ్?
తా గరీయంబు నౌనొకో?తమ స్వార్ధం తమినింపన్!
గాగ నింపే!ప్రమోదమా?కమనీయం బెడమోపన్?
బాగు నెంచన్వరంబునౌ!భ్రమలం దేల సబబౌనే?
8.గర్భగత"-కమతెంచు"-వృత్తము.
అభికృతిఛందము.ర.ర.జ.య.స.భ.జ.భ.గ.గణములు.యతులు.9,17.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
సాగునే!భారతావనిన్!సమ న్యాయం!సమధర్మం!సమ సమాజ స్థాపనమ్ము!
తా గరీయంబు నౌనొకో?తమ స్వార్ధం తమి నింపన్!తమ తమాది పెంపు నింప!
గాగ నింపే!ప్రమోదమా!కమనీయం బెడమోపన్!కమత స్వార్ధ మంద నెంచ!
బాగు నెంచంన్వరంబునౌ?భ్రమలందేల సబబౌనే?భములు కల్గు నిశ్చయంబు
9.గర్భగత"-భ్రమలదేలు"-వృత్తము.
అత్యష్టీఛందము.న.ర.జ.స.భ.గగ.గణములు.యతి.10,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
సమ సమాజ స్థాపనమ్ము!సమ న్యాయం!సమధర్మం!
తమ తమాది పెంపు నింప!తమ స్వార్ధం తమినింపన్!
కమత స్వార్ధ మంద నెంచ!కమనీయం బెడమోపన్?
భములుకల్గు నిశ్చయంబు!భ్రమలందేల సబబౌనే?
10,గర్భగత"-మాయజా"-వృత్తము.
అభికృతిఛందము.న.ర.జ.స.భ.మ.య.జ.గ.గణములు.యతులు10,18.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
సమ సమాజ స్థాపనమ్ము!సమ న్యాయం!సమధర్మం!సాగునే!భారతావనిన్?
తమ తమాది పెంపు నింప!తమస్వార్ధం తమినింపన్!తాగరీయంబు నౌనొకో!
కమత స్వార్ధ మంద నెంచ!కమనీయం బెడమోపన్?గాగశనింపే!ప్రమోదమా?
భములుకల్గు నిశ్చయంబు!భ్రమలందేల సబబౌనే?బాగు నెంచన్వరంబునౌ?

స్వస్తి.
మూర్తి.జుత్తాడ.

జైహింద్.

విహరణ,రస,మానస,మకరంద,రసయా,రసయుగళీ,చిత్రమివ,రసయానన,రసయాంబోజ,సోయగ,గర్భ"-భాణియా"-వృత్తము. రచన:-వల్లభ వఝల అప్పల నరసింహ మూర్తి

 జైశ్రీరామ్.

విహరణ,రస,మానస,మకరంద,రసయా,రసయుగళీ,చిత్రమివ,రసయానన,రసయాంబోజ,సోయగ,గర్భ"-భాణియా"-వృత్తము.

రచన:-వల్లభ వఝల అప్పల నరసింహ మూర్తి. జుత్తాడ.

"-భాణియా"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.భ.న.య.ర.స.య.ర.స.లగ.గణములు.యతులు10,19.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
చిత్రమివ కవిత లల్లన్!చిత్తజాహితు మెచ్చు పెచ్చున్!శ్రీకరంబులు కూరుతన్!
మిత్ర బుధ వరులు మెప్పౌ?మెత్తనౌ సుమ సోయగంబౌ!మేకొను నున్సుర మోదమై!
క్షేత్రమున నిల్చు కీర్తిన్!చిత్తమందున మోద మేర్చున్?చేకొనందగు విస్త్రుతిన్!
ఛత్రముగ తప ఫలంబౌ!సత్తు సత్యము నిత్య మౌచున్?సాకుతం జన చిత్తముల్!
అర్ధములు:-
సత్త్=ఆపర బ్రహ్మాత్మకమైన,సత్యము=నిజము పలుకుట,నిత్యము=
నిత్యమైనది
భావము:-
చిత్రమైన కవితలు(చిత్రగర్భ కవితాదులు)అల్లుట వలన,కందర్పదమనుడు,
ఆ పరమేశ్వరుడు మిక్కిలి మెచ్చుకొనును.శుభములు చేకూరును.మిత్ర,
పండిత శ్రేష్టులు మెచ్చుకొందురు.మెత్త నైన సుమ సోగము గుబాళించును.
సురామోదము నందును.కీర్తివంతమై భూతలిని నిల్చును.మానసికాహ్లాదము చేకూర్చును.విస్తృతముగా,నాకవితలు భావి తరములు చేకొనం దగును.
అదియే శీత,వాత,ఆతప,నివృత్తి నొసగు ఛత్రముగను,కృతికర్త తఫః ఫలం
బగును.ఆపర బ్రహ్మాత్మకమైన,సత్యము నిత్యమగును.జనుల హృదయము
లకు హత్తుకొనును.
1.గర్భగత"-విహరణ"-వృత్తము"-
బృహతీఛందము.భ.న.య.గణములు.వృ.సం.127.
ప్రాసనియమముకలదు.
చిత్తమివ కవిత లల్లన్!
మిత్ర బుధ వరుల మెప్పౌ!
క్షేత్రమున నిల్చు కీర్తిన్!
ఛత్రముగ తపఫలంబౌ?
2."-రస"-వృత్తము.
బృహతీఛందము.ర.స.య.గణములు.వృ.సం.91.
ప్రాసనియమముకలదు.
చిత్తజాహితు మెచ్చు పెచ్చున్!
మెత్తనౌ సుమ సోయగంబౌ!
చిత్తమందున మోద మేర్చున్!
సత్తు సత్యము నిత్య మౌచున్!
3."-మానస"-వృత్తము.
అనుష్టుప్ఛందము.ర.స.లగ.గణములు.వృ.సం.91.
ప్రాసనియమముకలదు.
శ్రీకరంబులు కూరుతన్!
మేకొనున్ సుర మోదమై!
చేకొనందగు విస్తృతిన్!
సాకుతన్!జన చిత్తముల్!
4.గర్భగత"-మకరంద"-వృత్తము.
ధృతిఛందము.భ.న.య.ర.స.య.గణములు.యతి.10,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
చిత్రమివ కవిత లల్లన్!చిత్తజాహితు మెచ్చు పెచ్చున్!
మిత్ర బుధ వరుల మెప్పౌ!మెత్తనౌ సుమ సోయగంబౌ!
క్షేత్రమున నిల్చు కీర్తిన్! చిత్తమందున మోదమేర్చున్!
ఛత్రముగ తప ఫలంబౌ!సత్తు సత్యము నిత్య మౌచున్!
5.గర్భగత"-రసయా"-వృత్తము.
అత్యష్టీఛందము.ర.స.య.ర.స.లగ.గణములు.యతి.10,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.
చిత్తజాహితు మెచ్చు పెచ్చున్!శ్రీకరంబులు కూరుతన్?
మెత్తనౌ సుమ సోయగంబౌ!మేకొనున్ సుర మోదమై!
చిత్తమందున మోద మేర్చున్!చేకొనందగు విస్తృతిన్!
సత్తు సత్యము నిత్య మౌచున్!సాకుతన్!జన చిత్తముల్!
6.గర్భగత"-సరయుగళీ"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.ర.స.య.ర.స.య.న.న.గగ.గణములు.యతులు.10,18.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
చిత్తజాహితు మెచ్చు పెచ్చున్!శ్రీకరంబులు కూరుతన్!చిత్రమివ కవితలల్లన్!
మెత్తనౌ!సుమ సోయగంబౌ!మే కొనుం సుర మోదమై!మిత్రబుధ వరుల మెప్పౌ!  
చిత్తమందున మోదమేర్చున్!చేకొనందగు విస్తృతిన్!క్షేత్రమున నిల్చు కీర్తిన్!
సత్తు సత్యము నిత్య మౌచున్!సాకుతం జనచిత్తముల్!ఛత్రముగ తప ఫలంబౌ?
7.గర్భగత"-చిత్రమివ"-వృత్తము.
అత్యష్టీఛందము.ర.స.య.న.న.గల.గణములు.యతి.09,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
శ్రీకరంబులు కూరుతన్!చిత్రమివ కవిత లల్లన్!
మేకొనుం సుర మోదమై!మిత్ర బుధ వరుల మెప్పౌ!
చేకొనందగు విస్తృతిన్!క్షేత్రమున నిల్చు కీర్తిన్?
సాకుతన్!జన చిత్తముల్!ఛత్రముగ తప ఫలంబౌ?
8.గర్భగత"-రసయానన"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.ర.స.య.న.న.య.జ.జ.గగ.గణములు.యతులు.9,18.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
శ్రీకరంబులు కూరుతన్!చిత్రమివ కవిత లల్లన్?చిత్తజాహితు మెచ్చు పెచ్చున్!
మేకొనుం సుర మోదమై!మిత్ర బుధ వరుల మెచ్చన్!మెత్తనౌ! సుమ సోయ గంబౌ?
చేకొనందగు విస్తృతిన్!క్షేత్రమున నిల్చు కీర్తిన్!చిత్తమందున మోదమేర్చున్!
సాకుతం జన చిత్తముల్!ఛత్రముగ తప ఫలంబౌ!సత్తు సత్యము నిత్య మౌచున్?
9.గర్భగత"-రసయాంబోజ"-వృత్తము.
ధృతిఛందము.ర.స.య.భ.న.య.గణములు.యతి.10,వ.యక్షరము.
ప్రాసనియమముకలదు.
చిత్త జాహితు మెచ్చు పెచ్చున్!చిత్ర మివ కవిత లల్లన్?
మెత్తనౌ!సుమ సోయగంబౌ?మిత్ర బుధ వరులు మెచ్చన్?
చిత్తమందున మోదమేర్చున్!క్షేత్రమున నిల్చు కీర్తిన్!
సత్తు సత్యము నిత్యమౌచున్?ఛత్రముగ తప ఫలంబౌ?
10,గర్భగత"-సోయగ"-వృత్తము.
ఉత్కృతిఛందము.ర.స.య.భ.న.య.ర.స.లగ.గణములు.యతులు.10,19.
ప్రాసనియమముకలదు.వృ.సం.
చిత్తజాహితు మెచ్చు పెచ్చున్!చిత్రమివ కవిత లల్లన్!శ్రీకరంబులు కూరుతన్?
మెత్తనౌ!సుమ సోయగంబౌ? మిత్ర బుధ వరులు మెచ్చన్!మేకొనుం సుర మోదమై!
చిత్తమందున మోదమేర్చున్!క్షేత్రమున నిల్చు కీర్తిన్!చేకొనందగు విస్తృతిన్?
సత్తు సత్యము నిత్యమౌచున్?ఛత్రముగ తపఫలంబౌ?సాకుతన్!జన చిత్తముల్?
స్వస్తి
మూర్తి.జుత్తాడ.

జైహింద్.